Επιμέλεια-Φωτογραφίες: Βασιλική Παπουτσάκη
Το Μαρμακέτω (ή αλλιώς Μαρμακέτων ή Μαρμακέτο) είναι ένα μικρό χωριό, με 25 κατοίκους το 2011 που βρίσκεται στις ανατολικές πλευρές του Οροπεδίου Λασιθίου σε υψόμετρο 890m, στους πρόποδες του λόφου Φακιδιά. Στην κοινότητα του Μαρμακέτου ανήκει και ο οικισμός Φαρσάρω, με 18 κατοίκους το 2011.
Η κατοίκηση της περιοχής του Μαρμακέτω ξεκινάει από την Νεολιθική Εποχή (3500 π.Χ.), όπως μαρτυρούν τα ευρήματα στον λόφο Κάστελο. Εδώ υπάρχει το Σπήλαιο Κρόνιο ή Τραπέζας, όπου βρέθηκαν αντικείμενα λατρείας.
Προς τιμήν του Καζάνη, έχει στηθεί ανδριάντας στην κεντρική πλατεία του χωριού, περιτριγυρισμένος από δάφνες, όπου κατατίθεται στεφάνι σε κάθε εθνική γιορτή.
Οι περισσότεροι γνωρίζουν το Μαρμακέτω ως το χωριό του Καπετάν Καζάνη, (Δες εδώ )του μεγάλου και λησμονημένου από την πολιτεία οπλαρχηγού της Ελληνικής Επανάστασης κατά των Τούρκων. Ωστόσο, το Μαρμακέτω έχει να πει κι άλλα πολλά στον επισκέπτη. Εκτός από το θαύμα με τις ξερές βιόλες της λαμπρής που ξανανθίζουν κατά τη διάρκεια του Ευαγγελίου στις 8 Μαΐου (του Άη Γιαννιού του Θεολόγου), (Δες εδώ) στο χωριό αυτό έλαβε χώρα και η δεύτερη μεγαλύτερη μάχη της Κρήτης μετά του Αρκαδίου κατά την περίοδο των Ελληνικών Επαναστάσεων, η Γιγαντομαχία του Λασιθίου, προς τιμή της οποίας μετονομάστηκε ο τότε Νομός Σητείας σε Νόμος Λασιθίου.
Άλλωστε πολλές είναι οι φορές που οι Τούρκοι κατέκαψαν το χωριό κυρίως για την επαναστατική δράση της κοντινής Μονής Κρουσταλλένιας. Μπορείτε να δείτε εδώ Μονή Κρουσταλλένιας
Αυτή λοιπόν η μικροσκοπική αλλά ιστορική κουκίδα στο χάρτη, ερημώνει αργά και σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες…
