Θα μιλήσομε για τα γλυκά και τα πικρά, τα γέλια και τα κλάματα.
Τα ώπα, τα ώφου, τα άχι και τα άχου.
Θα μιλήσομε για γλάστρες και βάζα με λουλούδια, για λιομπάγκαλα και για κουδουνιές των ωζώ. Για καμπάνες εκκλησιών , για ποδόσφαιρο και γάμους.
Θα μιλήσουμε γι΄ αυτό το μαγικό λαό που κάθε φορά στην ιστορία του, μετουσιώνει το κακό σε καλό, τον πόνο σε χαρά και το μίσος σε αγάπη.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου στην Κρήτη ακόμα και στα βασικά είδη καθημερινής διαβίωσης υπήρχαν σημαντικές ελλείψεις και η ζωή των ανθρώπων αντιμετώπιζε μεγάλες δυσχέρειες. Ο εισβολέας χρησιμοποιεί την τεχνολογική του υπεροχή για την κατάκτηση και την υποταγή και στερεί κάθε δυνατότητα ανάπτυξης και διευκόλυνσης της καθημερινότητας των κατακτημένων.
Μετά την ήττα και την αποχώρησή του, τμήμα του χρηστικού υλικού που είχε στην αποκλειστική διάθεσή του παρέμεινε και αξιοποιήθηκε με ποικίλους τρόπους προσφέροντας σε πολλές περιπτώσεις άμεσες λύσεις για την αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων διαβίωσης.
Ένα τμήμα του δόθηκε για λιώσιμο (ανακύκλωση) και δημιουργία νέων χρήσεων (αγροτικά εργαλεία, μαγειρικά σκεύη κ.α.), ενώ άλλο τμήμα του πολεμικού υλικού χρησιμοποιήθηκε ως έχει ή με μικρές μετατροπές χάρη στη γνώση των τοπικών μαστόρων και στις επινοήσεις των απλών ανθρώπων.Στην παρούσα μελέτη θα αναφερθούμε κυρίως στην επαναχρησιμοποίηση του υλικού αυτού, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και μετά. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή και ας παρακολουθήσουμε μαζί κάποιες διηγήσεις ανθρώπων που βρέθηκαν μετά την κατοχή, μετά τον πόλεμο, μετέωροι στη ζωή τους. Αν και διέθεταν ελάχιστα μέσα, με τη φαντασία και την εφευρετικότητά τους κατάφεραν να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πολεμικό υλικό που εγκατέλειψαν οι κατακτητές φεύγοντας.Προτεραιότητα, μεταξύ των άλλων, δόθηκε στην αξιοποίηση κάθε είδους πολεμικού υλικού, που εγκατέλειψαν φεύγοντας οι Γερμανοί και οι Ιταλοί σε διάφορες περιοχές. Οι Γερμανοί βέβαια, κατά την απομάκρυνσή τους, προέβησαν όπως είναι γνωστό, σε καταστροφή μεγάλου αριθμού εφοδίων και πολεμοφοδίων, αλλά στη βιασύνη τους εγκατέλειψαν και αρκετά, χωρίς να μπορέσουν παρά τις προθέσεις τους, να τα καταστρέψουν. Μεγάλο μέρος από τα υλικά αυτά: ιατρικός εξοπλισμός, φάρμακα, στρατιωτικά αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, ποδήλατα, όπλα, σφαίρες, χειροβομβίδες, εργαλεία, τρόφιμα, καύσιμα, ιματισμός, πέρασαν στα χέρια των οργανωμένων αντιστασιακών ομάδων, αλλά και αρκετά από αυτά, πέρασαν στα χέρια των απλών ανθρώπων.Δεκάδες είναι οι μαρτυρίες για έλλειψη υλικών στις αγροτικο-κτηνοτροφικές περιοχές.
Έλλειψη σε βασικά υλικά– ένδυση
Θα παρουσιάσουμε τρεις διηγήσεις από την περιοχή της επαρχίας Πεδιάδος, όπου βρίσκεται το στρατιωτικό αεροδρόμιο Καστελίου.
Εικόνα 1: Λεμουδιές με χαρταλάμι (πόρπες)
Ο αείμνηστος λαογράφος Αριστοφάνης Χουρδάκης, όταν μιλούσε για τα «Πέτρινα χρόνια», δεν παρέλειπε να αναφερθεί στο δικό του «Σαμποτάζ της λαιμουδιάς», όπως χαρακτηριστικά έλεγε. Μεγάλωσε στο χωριό Αγία Παρασκευή, πολύ κοντά στο αεροδρόμιο Καστελίου. Μικρό παιδί ήθελε να ντύσει τις αίγες του με λαιμουδιές, αφού είχανε μόνο σκοινί και βρήκε τον τρόπο να το κάμει.
Κάποια γερμανικά καμιόνια είχαν στην καρότσα στερεωμένους ιμάντες με πόρπες. Τους χρησιμοποιούσαν ώστε να τοποθετούν και να στερεώνουν γρήγορα τα αντιαεροπορικά πολυβόλα. Ο νεαρός Αριστοφάνης τα βρήκε κατάλληλα για να κάνει λαιμουδιές στις κατσίκες του. Ανέβηκε στο καμιόνι, έκοψε τους ιμάντες και με τη βοήθεια του παππού του τις μετέτρεψε σε λαιμουδιές με χαρταλάμι (πόρπες). (εικ.1)
Ωστόσο οι Γερμανοί αναζητούσαν επίμονα το «Σαμποτέρ» και αναγκάστηκε πολύ γρήγορα να τις κάψει στο τζάκι. Το «σαμποτάζ» της λαιμουδιάς δεν εξιχνιάστηκε ποτέ από τον κατακτητή.
Εικόνα 2: Ομάδα εργασίας (δεκαπενταμερία), οδηγείται στο αεροδρόμιο Καστελλίου (1942)
Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής οι Γερμανοί κατασκεύαζαν το αεροδρόμιο στο Καστέλι Πεδιάδος. Όλα τα χωριά της περιφέρειας ήταν υποχρεωμένα να στέλνουν καθημερινά μια ομάδα ανδρών να δουλεύουν στο αεροδρόμιο, να κάνουν αγγαρεία.Η διάρκεια εργασίας για κάθε ομάδα ήταν δεκαπέντε μέρες, για να ακολουθήσει η επόμενη δεκαπενταμελής ομάδα, η μεθεπόμενη και πάλι απ’ την αρχή….(εικ.2)
Ο Γιώργης Κουρλετάκης γνωστός ως Κατσουρίδης (επειδή τα μαλλιά του ήταν κατσαρά) με την υπόλοιπη Γερακιανή ομάδα «κοπάνιζε χαλίκια με τα σφυράκια στο αεροδρόμιο».
Ένας Γερμανός επιστάτης την προηγούμενη μέρα, τους είχε ζητήσει να τον φιλέψουν κρασί και ρακή από το χωριό. Του τα κρατούσαν την επόμενη μέρα κι εκείνος για να τους ανταποδώσει τη «φιλοξενία» , τους ανέθεσε να σπάσουν μια μόνο μικρή πέτρα.
Εικόνα 3:Γερμανικά αεροσκάφη
Ο Κατσουρίδης, λοιπόν, είχε όλο το χρόνο και την άνεση να ασχοληθεί και με κάτι διαφορετικό. Γυρίζει, βλέπει ένα μικρό γερμανικό στρατιωτικό αεροπλάνο ανοιχτό και χωρίς να χάσει καιρό βρέθηκε καθισμένος στο πιλοτήριο. Έβγαλε το μαχαιράκι του, έκοψε και ένα πέτσινο ιμάντα απ’ αυτούς που δένεται ο πιλότος. Έπεσε, όμως, η καλύπτρα του αεροπλάνου και κλείστηκε μέσα. Άρχισε να παλεύει να προσπαθεί να βγει, αλλά μάταια! Τον είδε ο Γερμανός και σήμανε συναγερμός! Τον πέρασαν για Εγγλέζο πιλότο. Στη συνέχεια ήρθε και ο διερμηνέας, που ήταν από κοντινό χωριό και τον ρώτησε γιατί μπήκε στο αεροπλάνο. Εκείνος του απαντά:
«Να κόψω τσι λουρίδες, να κάμω κουδουνιές, να κρεμάσω τα κουδούνια στα ωζά».
Ευτυχώς και αυτή η περιπέτεια είχε αίσιο τέλος αφού δέχτηκαν την αφελή εξήγησή του.
Ο ίδιος επίσης μας διηγήθηκε πως όταν έφευγαν οι Γερμανοί μάζευαν τον εξοπλισμό τους και τον έκαιγαν. Οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιοχής είχαν ανοίξει ένα μεγάλο λάκκο τέσσερα μέτρα βάθος. Γυρόφερνε να πάρει ό,τι μπορούσε. Βρήκε ένα μεγάλο δέμα, που νόμιζε ότι μέσα είχε άρβυλα. Ό, τι πιο χρήσιμο την εποχή εκείνη. Δανείστηκε ένα γαϊδουράκι από μια χωριανή του, φόρτωσε το πολυπόθητο φορτίο και πήγε στο σπίτι του. Όταν το άνοιξε, είδε πως μέσα είχε μια τεράστια σκηνή, η οποία είχε12 παράθυρα στο μήκος, 6 στο πλάτος και το σκοινί της ήταν 96 οργιές.
Ωστόσο έγινε αντιληπτή η κλοπή από τους Γερμανούς, οι οποίοι την έψαχναν και απειλούσαν ότι θα του κάψουν το σπίτι, τον πίεσε η οικογένειά του να την επιστρέψει, αλλά αυτός με τη βοήθεια ενός χωριανού τη δίπλωσε, και την φύλαξε σε ασφαλές μέρος έξω από το χωριό. Η τεράστια αυτή σκηνή, τεμαχίστηκε, μοιράστηκε στους χωριανούς και έγινε μπαγκάλια (πανιά για τη συγκομιδή της ελιάς).
Ήταν δύσκολο να βρει κανείς πρώτες ύλες. Το δέρμα σταδιακά εξαφανίστηκε και οι σόλες των παπουτσιών φτιάχνονταν από παλιά λάστιχα αυτοκινήτων. Ένας ικανός τεχνίτης μπορούσε να βγάλει μέχρι και μια δωδεκάδα ζεύγη από ένα λάστιχο.
Εικόνα 4:Γερμανικό αλεξίπτωτο
Πολύ μεγάλη ζήτηση είχαν τα κίτρινα μεταξωτά αλεξίπτωτα. Το προσωπικό της SOE (επιχειρήσεις ειδικών αποστολών), και οι Κρητικοί βοηθοί τους τα χρησιμοποιούσαν ως υπνόσακους ή ως ανταλλάξιμο προϊόν. Ως το τέλος του πολέμου, σχεδόν οι μισές γυναίκες στα κεντρικά ορεινά του νησιού, φορούσαν κίτρινα μεταξωτά εσώρουχα.
Με λωρίδες από αλεξίπτωτα έφτιαχναν αυτοσχέδια σκοινιά. Γενικά το ύφασμα από τα αλεξίπτωτα ήταν πολύ χρήσιμο.(εικ.4)
Ακολούθως παρουσιάζουμε την ιστορία της Ρεθυμνιώτισσας Ανδριανής Χαλκιαδάκη που έφτιαξε το νυφικό της από νήμα γερμανικού αλεξίπτωτου.
Εικόνα 5:Γερμανικός χάρτης της επιχείρησης «ΕΡΜΗΣ»
Το ασυνήθιστο πλεκτό, μεταξωτό νυφικό από γερμανικό αλεξίπτωτο δημιουργήθηκε από την Ανδριανή Χαλκιαδάκη την περίοδο μεταξύ Μαΐου και Οκτωβρίου το ’41 στο Ρέθυμνο, χρησιμοποιώντας κλωστές από το νήμα που ήταν δεμένο στις αναρτήσεις του αλεξίπτωτου .
Στις 20 Μαΐου του ’41 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έπεσαν σε τέσσερις στοχευμένες ζώνες στις βόρειες ακτές της Κρήτης, μεταξύ αυτών και του Ρεθύμνου. (εικ.5) Η Ανδριανή τότε ήταν 27 χρονών. Το μετάξι από το αλεξίπτωτο (κάθε ανάρτησή του είχε μήκος 21 μέτρα) χρώματος λευκού με πράσινο-καφέ –ως καμουφλάζ– ήταν ο μόνος τρόπος για να φτιάξει το νυφικό της .(εικ.6) Σήμερα, οι συνθήκες γύρω από τις οποίες η Ανδριανή Χαλκιαδάκη έπλεξε το νυφικό του γάμου της, αλλά και οι λεπτομέρειες της δουλειάς που τόσο περίτεχνα έκανε πλέκοντας δεκάδες μέτρα κλωστών, αφού πρώτα τις ξέμπλεκε από τα σχοινιά του γερμανικού αλεξιπτώτου, δείχνουν όχι μόνο, την τεράστια επιμονή και υπομονή της, αλλά και την πίστη της στη ζωή, παρά το γεγονός ότι ζούσε μέσα σε πόλεμο.
Εικόνα 6:Το νυφικό από νήμα Γερμανικού αλεξίπτωτου της Ανδριανής Χαλκιαδάκη
Η Ανδριανή, είχε δει τα γερμανικά αλεξίπτωτα να πέφτουν στις δυτικές ακτές του Ρεθύμνου. Έτσι σκέφτηκε να μαζέψει μεταξωτό νήμα από ένα αλεξίπτωτο και μ’ αυτό να πλέξει το νυφικό της. Μία σκέψη επικίνδυνη καθώς, αν την έπιαναν οι Γερμανοί να «ξηλώνει» τα αλεξίπτωτά τους σίγουρα, θα την συλλάμβαναν ή ακόμη και θα τη σκότωναν.Παρ’ όλα αυτά η Ανδριανή, δεν το έβαλε κάτω. Πράγματι ξέμπλεξε δεκάδες μέτρα μεταξωτής κλωστής και τελικά φόρεσε το νυφικό αυτό στο γάμο της με τον Δημήτρη Αντωνακάκη στις 18 Οκτωβρίου του 1941στο Ρέθυμνο.
Το νυφικό το δώρισε στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης στα Χανιά και σήμερα αποτελεί αδιαπραγμάτευτο τεκμήριο ότι πάντοτε οι άνθρωποι, αν και βρίσκονται σε κρίσιμες περιόδους, όπως ο πόλεμος, συνεχίζουν να πιστεύουν στη ζωή και να κάνουν όνειρα.
Εικόνα 7: Α.Ο. ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ
Ποδοσφαιρικές ομάδες – Πλατανιάς Χανίων
Ο Αθλητικός όμιλος Πλατανιάς Χανίων ιδρύθηκε το 1931 Ήταν η εξέλιξη του σωματείου «Ιάρδανος». (εικ:7) Το 1942-43 ο Α.Ο. Πλατανιάς αγωνίστηκε στον τελικό Κυπέλλου με το παραδοσιακό σωματείο Τάλως.Αν και ο Πλατανιάς έχασε τον αγώνα, ο τελικός αυτός είχε ιδιαίτερη σημασία λόγω των ενδυμασιών των παικτών του.
Οι φανέλες τους φτιάχτηκαν από σημαίες, που είχαν κλέψει κάτοικοι της περιοχής από τις αποθήκες των Γερμανών, και τις είχαν μετατρέψει σε αθλητική ενδυμασία οι μοδίστρες του χωριού! Από το γεγονός αυτό πιθανόν να καθιερώθηκε το κόκκινο χρώμα στις φανέλες της ομάδας.(εικ:8)
Εικόνα 8: Η εμφάνιση του «ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΧΑΝΙΩΝ» το 2017
Με την ίδια ενδυμασία αγωνίστηκαν ακόμα και εναντίον ομάδων των Γερμανών στρατιωτών, οι οποίοι μάλιστα έδειχναν αθλητικό ήθος και στις περιπτώσεις που έχαναν.
Εικόνα 10: Καμπάνα στην Αγία Άννα στη Γερακιανή Λαγκάδα
Σύμβολα και διακόσμηση
Η επινόηση των απλών ανθρώπων δεν έχει τέλος. Χρησιμοποίησαν το πολεμικό υλικό για τις ανάγκες τους αλλά ποτέ δεν ξέχασαν το φύλακα Άγιό τους.
Σε πάμπολλα ξωκλήσια μας, οι καμπάνες είναι κατασκευασμένες από το μπροστινό τμήμα της ναζιστικής βόμβας που δεν είχε σκάσει άλλες κρέμονται στα δέντρα και άλλες στα καμπαναριά. (εικ:10)
Εικόνα 11: Καμπάνα στην Αγία Ειρήνη στα Σπήλια. “ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 1949”
Μια τέτοια καμπάνα συναντήσαμε στην Αγία Ειρήνη στα Σπήλια, στην οποία υπάρχει και εγχάρακτη επιγραφή: «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 1949». (εικ:11)
Εικόνα 12: Το κωδωνοστάσιο είναι κατασκευασμένο από σιδηροδρομικές ράγες.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η βάση πάνω στην οποία έχει στερεωθεί η καμπάνα που προέρχεται από σιδηροδρομικές ράγες. (εικ:12) Οι καμπάνες αυτές έχουν συνήθως βραχνή παράξενη φωνή.
Εικόνα 13:Οβίδες σε είσοδος σπιτιού στο Καμάρι Μαλεβιζίου
Τα σύνεργα του θανάτου μετατράπηκαν σε χρηστικά για την καθημερινή ζωή τους αντικείμενα. Οι άνθρωποι πίστεψαν στην άλλη μέρα, την καινούρια εποχή. Οι βόμβες έγιναν γλάστρες που γέμισαν λουλούδια. Μερικές διακοσμούν ακόμα και σήμερα εισόδους σπιτιών. (εικ: 13,14,15)
Εικόνα 14: Ουρά βόμβας αεροσκάφους στην Κασταμονίτσα
Βέβαια κατά την αποσυναρμολόγηση των οβίδων, συνέβησαν πολλά ατυχήματα με αποτέλεσμα αρκετοί να χάσουν τη ζωή τους και άλλοι να τραυματιστούν σοβαρά.Τα περισσότερα θύματα ήταν νεαρά συνήθως άτομα, που πλήρωσαν τον ενθουσιασμό της νιότης τους, αλλά και την προσπάθειά τους για εξασφάλιση κάποιας χρηματικής απολαβής, ερχόμενοι βέβαια σε επαφή με τον κίνδυνο, που έκρυβαν τα πολεμικά εκείνα κατασκευάσματα.
Εικόνα 15: Βόμβα αεροσκάφους σε αυλή στα Χανιά.
Δυστυχώς, για αρκετό καιρό μεταπολεμικά, συνεχίστηκε αυτή η ανεξέλεγκτη αιμορραγία στο νησί, με τα ατυχήματα να πολλαπλασιάζονται. Το μεν μπαρούτι που υπήρχε στο καψούλι των καλύκων, προκειμένου να προκαλέσει ανάφλεξη για να εκτοξευτεί το βλήμα, το χρησιμοποιούσαν στο κυνήγι, στα μπροστογιομί κυνηγετικά όπλα.
Τη δε δυναμίτιδα που υπήρχε στα βλήματα των οβίδων και στις νάρκες πολλοί την χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή μπουρλότων για ψάρεμα.
Εικόνα 16:Οι κάλυκες σφυρηλατήθηκαν, έγιναν ανθοδοχεία και βάζα
Οι μεγάλοι κάλυκες σφυρηλατήθηκαν, έγιναν ανθοδοχεία και βάζα, τα οποία διακοσμούν ακόμα και σήμερα τις εκκλησίες αλλά και τα σπίτια. (εικ:16,17) Τα περισσότερα λαϊκά νοικοκυριά μετακατοχικά στολίστηκαν με παρόμοια ανθοδοχεία.
Εικόνα 17: Σφυρηλατημένος κάλυκας
Τα ανθοδοχεία τα διακοσμούσαν σφυρηλατώντας τα, και σκαλίζοντας επάνω
τους παραστάσεις και ομοιώματα από: κληματσίδες, άνθη, πουλιά και ζώα.
Κατά τη σφυρηλάτηση διαμόρφωναν επίσης τα χείλη του κάλυκα ώστε να δέχεται τα
διάφορα λουλούδια, και δημιουργούσαν και εσοχές, βαθουλώματα, ώστε να αλλάζει
κάπως το σχήμα τους. Έτσι ο κάλυκας μιας οβίδας, από εργαλείο θανάτου γινόταν
στολίδι τόσο για πολλά σπίτια, όσο και για πολλούς ναούς της πόλης και των
χωριών.
Η εξάπλωση των ανθοδοχείων αυτών, υπήρξε αρκετά διαδεδομένη, αφενός λόγω της
ευκολίας εξεύρεσης των καλύκων, της σταθερότητας που παρουσίαζαν κατά την
τοποθέτησή τους, και αφετέρου γιατί ήταν ιδιαίτερα ανθεκτικά και δεν έσπαζαν. Περίεργη αλήθεια συγκυρία ένα
αντικείμενο πολέμου, που κατασκευάστηκε σε κάποιο πολεμικό εργοστάσιο της
Ευρώπης, να καταλήξει να στολίσει ένα χώρο προσευχής, ένα ναό, ένα σαλόνι ή μια
τραπεζαρία στο νησί.
Τα περισσότερα από τα μπρούτζινα ανθοδοχεία, που υπήρχαν άλλοτε στα διάφορα λαϊκά σπίτια, κατέληξαν να ανταλλαχτούν με καθημερινής χρήσης αντικείμενα που γυρολόγοι πραματευτάδες προωθούσαν, γυρίζοντας από γειτονιά σε γειτονιά και από χωριό σε χωριό. Οι πραματευτάδες μάζευαν τα μπρούτζινα εκείνα ανθοδοχεία ανταλλάσσοντας τα με αλουμινένιες και πλαστικές λεκάνες .Πού, όμως, να κατέληξαν τα ανθοδοχεία εκείνα; Ασφαλώς θα ανακυκλώθηκαν και θα μετατράπηκαν σε κάποιας άλλης μορφής χρηστικά αντικείμενα και σκεύη ή κατέληξαν στις χωματερές. Την ίδια προφανώς τύχη θα είχαν και τα παρόμοια ανθοδοχεία των διαφόρων ναών του νησιού.
Εικόνα18:Κάγκελα από ράμπες
Κάγκελα από ράμπες φορτηγών
Στην έρευνά μας, συναντήσαμε δεκάδες αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν ή χρησιμοποιούνται ακόμα. Τα στρατιωτικά φορτηγά είχαν μαζί τους μεταλλικές ράμπες. Τις χρησιμοποιούσαν όταν υπήρχε πολύ λάσπη στο δρόμο και τις τοποθετούσαν στο δύσκολο έδαφος και περνούσαν. Τις μεταλλικές αυτές ράμπες τις συναντήσαμε ως εξωτερικά κάγκελα σπιτιού στη Μεσαρά. (εικ:18) Τις βρήκαμε, επίσης, τοποθετημένες σε βαγόνι μεταφοράς αγροτικών μηχανημάτων στο Ηράκλειο.(εικ:19)
Εικόνα 19: Ράμπες Γερμανικού φορτηγού σε βαγόνι μεταφοράς αγροτικών μηχανημάτων
Το σίδερο του “Decauville”
Ιούνιος 1944: Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών από την περιοχή του Καστελίου, μια παρέα εικοσάχρονων , έκαναν πλιάτσικο σε ότι είχε απομείνει στο στρατιωτικό αεροδρόμιο . Ο Νίκος και ο Βαγγέλης του Μάμακα, ο Βαγιώτης και ο Μιχάλης του Μπελά, που περνούσε τυχαία και βοήθησε, φόρτωσαν στο αμάξι του Ξηρούχη, το μοναδικό αυτοκίνητο της περιοχής, ότι παλιοσίδερα και αντικείμενα έβρισκαν. Ανάμεσά τους και το “σίδερο του ντεκοβίλ”, που ήταν εξάρτημα (προφυλακτήρας) από τη μηχανή του τρένου που υπήρχε στο αεροδρόμιο. Το ντεκοβίλ, όπως το έλεγαν τότε οι ντόπιοι, ήταν ένα τρενάκι με καμιά δεκαριά βαγόνια που μετέφερε πέτρες από του “Χρόνη το μύλο” περνούσε από το “Σταυρί” και κατέληγε στο αεροδρόμιο. Οι εργασίες γίνονταν από Δεκαπενταμερίες. Το “σίντερο” που μετέφεραν με δυσκολία οι προαναφερθέντες νεαροί τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση και έγινε σημείο αναφοράς των παιδιών της κάτω γειτονιάς στο Καστέλι. Εκεί κάθε απόγευμα μαζεύονταν αγόρια και κορίτσια να παίξουν . Ήταν το παγκάκι που ξεκουράζονταν οι ηλικιωμένοι και οι περαστικοί. Το 2014, ένα παλιό πετρόκτιστο κτίριο, εκεί που βρίσκεται από το 1944 το “σίντερο” , έγινε παραδοσιακή ταβέρνα και ονομάστηκε ” Το σίδερο του Ντεκοβίλ”.(εικ:20)
Εικόνα 20:” Το σίδερο του Ντεκοβίλ”
Δεκάδες είναι τα αντικείμενα που επαναχρησιμοποιήθηκαν. Τα βαρέλια για τα καύσιμα, έγιναν βαρέλια για λάδι. Το καπάκι του βαρελιού έγινε πόρτα ξυλόφουρνου. Οι θέσεις στις καρότσες των φορτηγών μεταφοράς προσωπικού έγιναν ταΐστρες για ζώα. Τα κράνη των στρατιωτών έγιναν δοχεία νυκτός.
Ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Όπως και ο πόνος, η δυστυχία και οι καταστροφές που άφησε πίσω του ο κατακτητής. Τα τραύματα από την γερμανική κατοχή δεν έχουν κλείσει ακόμη και μένει ανοιχτό το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων. Αυτονόητο δικαίωμα της Ελλάδας όσον αφορά το κατοχικό δάνειο και τις γερμανικές αποζημιώσεις που είναι «νομικώς ενεργές και δικαστικώς επιδιώξιμες».
Τα «μορφώματα του ναζισμού που ακόμη βλέπουμε και στην πατρίδα μας δεν πρέπει να τα υποτιμάμε, αλλά ούτε κι η Ευρώπη να τα υποτιμά διότι εκεί είναι εντονότερα». Για να πολεμηθεί ο εφιάλτης του ναζισμού πρέπει να υποστηριχθεί η αξία του ανθρώπου. «Κάθε φοβικό σύνδρομο είναι ντροπή». Αυτά τα μορφώματα αποτελούν κίνδυνο ώστε να διαλυθεί ο κοινωνικός ιστός της Ευρώπης.
Αρκαλοχώρι 8/7/2017
Το κείμενο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο των Πρακτικών του Συνεδρίου, που οργάνωσαν στην Πεδιάδα Ηρακλείου, στις 6, 7, 8 και 9 Ιουλίου 2017, το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας και ο Δήμος Μινώα(ς) Πεδιάδας, με θέμα «Η Μάχη της Κρήτης, η Κατοχή και η Αντίσταση στην Κρήτη και τα πολεμικά αεροδρόμια της Κρήτης στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ
Beevor Antony: Η Κρήτη και η Αντίσταση
Παυλόπουλος Προκόπης- Πρόεδρος Δημοκρατίας: Μήνυμα για γερμανικές αποζημιώσεις και κατοχικό δάνειο εκδήλωση για τον εορτασμό απελευθέρωσης της Αθήνας από τη ναζιστική Κατοχή,6 Οκτωβρίου 2016
Σαιτάκης Γιάννης,Το Γεράκι της Κρήτης, Βιβλιοεκδοτική ΑΕ,1998
Πρακτικά διημερίδας πολιτισμού,Δήμος Μινώα Πεδιάδας 2016, Λενακάκης Ανδρέας, Ο Αριστοφάνης Χουρδάκης και το έργο του.
Μαρτυρίες ανθρώπων:
Κουρλετάκης Γιώργης
Παπουτσάκης Εμμανουήλ
Χουρδάκης Αριστοφάνης
