Η αναγκαιότητα της Μουσικής Παιδείας

Γράφει η Ζωή Παπαδάκη*

Η αναγκαιότητα της Μουσικής Παιδείας Αναμφίβολα ζούμε σε εποχή ταχύτατων τεχνολογικών εξελίξεων (ψηφιακή επανάσταση) και σε κοινωνίες, στις οποίες η πληροφορία διαχέεται ταχύτατα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο σύγχρονος άνθρωπος να δέχεται μεγάλο όγκο ερεθισμάτων από το περιβάλλον του, τα οποία άλλοτε δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί κι άλλοτε τα αποδέχεται άκριτα και αναφομοίωτα. Μέσα σ’ αυτόν τον καταιγισμό γνώσης, όμως, οφείλουμε να ξεχωρίσουμε κάποιες σταθερές, οι οποίες θα αποτελέσουν το έρεισμα για τη διαμόρφωση υγιών και ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Προβάλλει λοιπόν ως αναπόδραστη αναγκαιότητα ,αλλά και εφόδιο «ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ», για όλους ανεξαιρέτως, η απόκτηση μουσικής παιδείας.

    Οι λέξεις Μουσική και αρμονία, λέξεις πανάρχαιες ελληνικές ,όσο και οι έννοιες που αποτυπώνουν, αποτελούν σήμερα πανανθρώπινο οικουμενικό κτήμα σπουδαίων πολιτισμών. Είναι γνωστό ότι στην ετυμολογία των αρχαίων λέξεων αποτυπώνεται η δημιουργικότητα της ελληνικής γλώσσας παράλληλα με την εξαιρετική ικανότητά της να συνταιριάζει τη μορφή με την ουσία. Η μουσική προήλθε ετυμολογικά από τις μούσες, που ήταν οι κόρες της Μνημοσύνης και του Δία, γι’ αυτό ήταν λειτουργοί της μνήμης και της γνώσης ,αλλά και υμνωδοί του «κόσμου», με την αρχαία σημασία του όρου, δηλαδή των νόμων που ο πατέρας τους όρισε να διέπουν τη ζωή των ανθρώπων και των θεών. Στην ελληνική σκέψη έχουν καταγραφεί ως φωτεινές, ήπιες και μειλίχιες μορφές που φέρνουν στη ζωή των ανθρώπων την ομορφιά και την παρηγοριά της τέχνης και της ηθικής. Από την άλλη, ο όρος αρμονία προέρχεται από τη ρίζα «αρ» που τη συναντούμε επίσης στο αρμόζω, συναρμόζω, αρμός, άρθρωση και σημαίνει σύνδεση, συνταίριασμα, συγκερασμός. Ο αρχαίος όρος Πολύτροπος Αρμονία χρησιμοποιήθηκε στη νεότερη ελληνική ποίηση, για να αποδώσει το αγαστό συνταίριασμα λόγου ,μέτρου και ρυθμού, από τους ποιητές μας Ανδρέα Κάλβο και Κωστή Παλαμά.

   Όπως φαίνεται λοιπόν και από την ετυμολογία των λέξεων, η αξία της μουσικής και η σχέση της με την ευταξία του κόσμου επισημάνθηκε αρκετά νωρίς ,αφού πραγματικά μορφωμένο οι αρχαίοι μας πρόγονοι θεωρούσαν μόνο τον «μουσικό άνθρωπο». Ας θυμηθούμε τους Πυθαγορείους με τη θεωρία τους για την «αρμονία των σφαιρών» ,που πίστευαν ότι οι πλανήτες και τα άστρα παράγουν με την κίνησή τους μια ουράνια μουσική κι ότι μια ιδιαίτερη αρμονία διέπει τη λειτουργία του κόσμου, ενώ ο Πλάτωνας που είναι και «δημιουργός» της λέξης Μουσική, ερμήνευσε την ηθικοποίηση του ανθρώπου μέσω αυτής.Ας θυμηθούμε μερικές αντιπροσωπευτικές φράσεις από τους πλατωνικούς διαλόγους:

    «Άριστος φύλακας του ανθρώπου είναι ο λόγος σε συνδυασμό με τη μουσική, καθώς μόνο αυτός θα γίνει ισόβιος σωτήρας της αρετής, αν υπάρχει μέσα σε αυτόν που την κατέχει.»

     «Η μουσική δίνει ψυχή στις καρδιές και φτερά στη σκέψη.»

     «Μουσική είναι η κίνηση του ήχου, για να φτάσει την ψυχή και να τής διδάξει την αρετή»

    Αυτές οι απόψεις επηρέασαν σημαντικά τους μεταγενέστερους και αποτέλεσαν τη βάση για νέες προσεγγίσεις σαν εκείνη του Ιάννη Ξενάκη, του Έλληνα μαθηματικού και μουσικού που εμπνεύστηκε από το μύθο του Ηρός του Πλάτωνα, επίσης τη συμπαντική αρμονία του Μίκη Θεοδωράκη, προς τιμήν του οποίου πραγματοποιήθηκε Συμπόσιο από το Πανεπιστήμιο Κρήτης τον Μάρτιο του 2006 στην πόλη μας, με θέμα «Μουσική και Συμπαντική Αρμονία», αλλά και σε πιο επιστημονικές εκδοχές σαν τις «Συνομιλίες με το Φως» του Γιώργου Γραμματικάκη ή τη νέα θεωρία των Χορδών που ,αν επιβεβαιωθεί στο μέλλον, τότε η κατανόηση του κόσμου θα στηρίζεται σε μελωδίες μαθηματικής μουσικής.

    Εκτός όμως από την πανάρχαια σύνδεση της μουσικής με το σύμπαν και την επιστήμη, εκείνο που πρέπει να επισημανθεί κυρίως είναι η παιδευτική αξία της και η αποφασιστικής σημασίας επίδραση που ασκεί, τόσο διανοητικά ,όσο και συναισθηματικά για την ανάπτυξη ενός ατόμου, αφού για να μιλήσουμε με νέους παιδαγωγικούς όρους, δεν καλλιεργεί μόνο τη νοητική ,αλλά κυρίως τη συναισθηματική και την αισθητική νοημοσύνη του ανθρώπου.

    Η ενασχόληση με τη μουσική, και μάλιστα από τα πρώτα στάδια στην ανάπτυξη ενός παιδιού ,(νέες επιστημονικές μελέτες δείχνουν την ευεργετική της επίδραση ακόμα και στην εμβρυακή ζωή) ,τού δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθεί καλύτερα τον κόσμο του και να τοποθετηθεί σε σχέση με αυτόν. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου προσομοιάζει με τη σταδιακή μύηση σε μια επιστήμη, αφού προϋποθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την κατάκτησή της, όπως μέθοδος, μελέτη, πειθαρχία, απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων, βελτίωση μέσα από προσωπική προσπάθεια ,αλλά και αλληλεπίδραση. Άλλωστε, αν τη θεωρήσουμε ως μια μορφή γλώσσας, τότε, όπως η γλώσσα μας ως όργανο επικοινωνίας και έκφρασης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σκέψη, έτσι και η κατάκτηση του μουσικού γλωσσικού κώδικα προάγει τη νόηση, ενώ ταυτόχρονα εκγυμνάζει όλες τις νοητικές λειτουργίες (σύνθεση, ανάλυση, κρίση, φαντασία). Επίσης, αξίζει να σημειωθεί κάτι που θεωρείται πολύ σημαντικό, η μουσική φέρνει το νέο σε επαφή και με άλλες μορφές καλλιέργειας του πνεύματος ,όπως η λογοτεχνία, το θέατρο και η ποίηση, καθώς το αρμονικό συνταίριασμά τους μάς έχει χαρίσει σπουδαία δείγματα υψηλού πολιτισμού.

   Παράλληλα με την ανάπτυξη της νοητικής νοημοσύνης που επιτυγχάνεται με την επίδραση της μουσικής, πολύς λόγος γίνεται σήμερα από τους σύγχρονους παιδαγωγούς για τη σπουδαιότητα και της συναισθηματικής νοημοσύνης, η οποία κατά κύριο λόγο διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες και ευτυχισμένους ενήλικες. Ένα παιδί λοιπόν που μαθαίνει μουσική κατ’ αρχήν μαθαίνει να διαχειρίζεται τις ικανότητές του, να αντιλαμβάνεται ότι είναι ξεχωριστό, αλλά όχι μοναδικό, να συνεργάζεται, να συνυπάρχει, να λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες που διέπουν μια ομάδα, να σέβεται τη διαφορετικότητα των άλλων, να εμπιστεύεται το δάσκαλο, να πειθαρχεί από εσωτερική ανάγκη και όχι από πειθαναγκασμό, να δέχεται την καλοπροαίρετη κριτική ώστε να αυτοβελτιώνεται και να οδηγείται στην αυτογνωσία, ενώ παράλληλα τιθασεύει τον εγωισμό του, να στρατεύεται και να παθιάζεται με έναν κοινό στόχο και τέλος μαθαίνει να αποκτά εμπιστοσύνη στον ίδιο του τον εαυτό χτίζοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του. Όλα αυτά αποτελούν ισχυρά όπλα απέναντι στον ατομικισμό, την έλλειψη συλλογικότητας, τη μισαλλοδοξία και την κρίση των διαπροσωπικών σχέσων που χαρακτηρίζουν τους χαλεπούς καιρούς μας.

     Τέλος, δε θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε το ότι, σε μια εποχή ευτέλειας και μαζικής βιομηχανικής υποκουλτούρας, στην οποία κατακλυζόμαστε διαρκώς από υποπροϊόντα πολιτισμού, η μουσική παιδεία αποτελεί έναν από τους πλέον ασφαλείς και τελεσφόρους τρόπους, για να καλλιεργηθεί η αισθητική νοημοσύνη μέσω της αισθητικής αγωγής. Η αισθητική αγωγή, έννοια πολύπαθη στην εκπαιδευτική μας πραγματικότητα, μπορεί να σφυρηλατήσει το αισθητικό κριτήριο στο νέο άνθρωπο, μέσω του οποίου θα μπορέσει να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα, θα πετύχει να διακρίνει, άρα και να επιλέγει τη γνήσια αντί τη νόθη ψυχαγωγία, αλλά κυρίως θα μάθει να θωρακίζεται απέναντι σε κάθε είδους ασχήμια.

    Θα ήθελα λοιπόν καταλήγοντας να επισημάνω, ως φιλόλογος, εκπαιδευτικός, φιλόμουσος, μα πάνω από όλα ως γονιός, ότι μέσα στην άγρυπνη φροντίδα μας για τα παιδιά μας οφείλουμε να αποτελεί πρώτιστο μέλημα η μουσική τους παιδεία, γιατί, ακόμα κι αν δεν ακολουθήσουν επαγγελματικά αυτόν το δρόμο, σίγουρα θα έχουν καταφέρει να σκέφτονται ορθά, να αισθάνονται βαθιά και να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.

  • Η Ζωή Παπαδάκη είναι  Φιλόλογος, Διευθύντρια φροντιστηρίου «Πολύτροπο»
  • 11227644_1004365532948572_2638925711880095112_n




One thought on “Η αναγκαιότητα της Μουσικής Παιδείας

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.