Οι ανεμόμυλοι Γουβών (Γούβες Ν.Ηρακλείου)

Στην δεκαετία 20-30 υπήρχαν ήδη 4 (οι υπ. αριθμ. 1-4) ερειπωμένοι-εγκαταλελειμμένοι ανεμόμυλοι και 2 (οι υπ. αριθμ. 5 και 6) εν ενεργεία.

1. Του Κεραμανωλιού στην περιοχή του Κάντια στη ανατολική πλευρά της σημερινής πλάζ. Ήταν ερείπιο στα 20-30. Έκανε την πολλή δουλειά γιατί καθώς ήταν κοντά στην θάλασσα είχε πάντοτε αέρα. Τα ερείπια σωζόταν μέχρι που κτίστηκε το ξενοδοχείο.

2. Του Πεπόνη ο μύλος, πάνω από τον Μελισσόκηπο. Εγκαταλελειμμένος γύρω στο 30, σωζόταν και τότε, όπως και σήμερα, το κτίριο χωρίς μυλόπετρες.

3. Του Σταυρούλη ο μύλος, στη θέση Μοτέρια, πάνω στο ύψωμα όπου του Μαρκονικόλη τα χωράφια, εγκαταλελειμμένος στην δεκαετία του 30.

4. Του Παπαδοκωσταντή ο μύλος, στον Πετρά (προπάππου της πληροφοριοδότριας). Άλεθε πάντα γύρω στα 1900. Ερείπιο ήδη γύρω στην δεκαετία του 30 με τα ξύλα και τις μυλόπετρες στην θέση τους. Υπήρχε ερειπωμένος ώς την δεκαετία του 60-70, οπότε ισοπεδώθηκε και καλλιεργήθηκε ο χώρος.

5-6. Οι μύλοι των Παναγιωτιανώ, (Παναγιωτομιχάλη και Παναγιωτονικόλη) που σώζονται πάντα στην δυτική πλευρά της Έδερης, δούλευαν από παλιά μέχρι και την γερμανική Κατοχή. Για ένα διάστημα ανάμεσα στο 30-40 υπολειτούργησαν με την ίδρυση του μηχανοκίνητου αλευρόμυλου του Αμερικάνου (Σπυριδάκη), αλλά όταν επιτάχθηκε το εργοστάσιο από τους Γερμανούς για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, το οποίο τροφοδοτούσε τα κατασχεμένα σπίτια (Κηρυκάκη, Πεπόνη, μαγαζί Αμερικάνου κλπ), οι μύλοι ξαναλειτούργησαν για τις ανάγκες του χωριού. Σταμάτησαν οριστικά λίγο μετά την Κατοχή. Ο πρώτος μύλος γύρω στα 1900 ανήκε στον Παναγιωτομιχάλη ή Μοιραρομιχάλη που φημιζότανε και για μοιράρης. Όπως και σε όλη την Ελλάδα ο κόσμος πίστευε ότι οι μυλωνάδες σχετίζονταν με τις αέριες δυνάμεις, τα αερικά, τα πνεύματα, τις μάγισσες, και νεράιδες (ειδικά οι μυλωνάδες στους υδροκίνητους μύλους ) και λέγανε την μοίρα. Ο δεύτερος μύλος ανήκε στο Παναγιωτονικόλη και μετά πέρασε στους συγγενείς τους Γιαμαλήδες.

Αν  υπήρχε άπνοια ή για διαφόρους άλλους λόγους, οι παραπάνω μύλοι δεν κατάφερναν να λειτουργήσουν, οι Γουβιανοί  πήγαιναν σε ανεμόμυλους της ευρύτερης περιοχής. Για παράδειγμα ο Περισυνομανόλης (πατέρας της πληροφ.) κατά την περίοδο της Κατοχής πήγε στους ανεμόμυλους της Αμπέλου, στο Οροπέδιο στο Λασίθι, αλλά  τούτο γινόταν και  για λόγους συγγενικών επαφών και ανταλλαγής ή προμήθειας αγαθών.

Στην ευρύτερη, αλλά κυρίως στην γειτονική περιοχή, στην ενδοχώρα των Γουβών, υπήρχε ανεμόμυλος σε ύψωμα  πάνω από τον ποταμό, πριν προχωρήσομε προς Κόξαρη, κοντά στο μετόχι του Αγίου Γεωργίου, αλλά  η πληροφ. δεν θυμάται να λειτουργεί. Το κτίσμα υπήρχε πάντα με το ξύλο των πανιών να προεξέχει  ώς την δεκαετία του 70, σήμερα έχει μετασκευασθεί.  Επίσης, υπήρχαν ανεμόμυλοι στην  Στραβορίνα  (Καλό Χωριό), αλλά και οι τρείς πολλοί μεγάλοι που είχαν  πάντα αέρα λόγω της θέσης τους, στο Χαρασό. Φαινότανε από τον  Γουβιανό Κάμπο να γυρίζουν τα πανιά  τους και να αλέθουν . Δεν θυμάται να πήγαν γεννήματα ποτέ σε αυτούς τους μύλους.

Σημείωση. Οι παραπάνω ανεμόμυλοι αρχιτεκτονικά είναι κυκλικά, πυργοειδή κτίσματα και μοιάζουν με τον κυρίαρχο αιγαιοπελαγίτικο (μυκονιάτικο) τύπο. Διαφέρουν με τον κυρίαρχο στενόμακρο, τύπο ανεμόμυλων του Οροπεδίου και του Μεραμπέλου και όλο το μηχανικό σύστημα παρουσιάζει κάποιες διαφορές.

ΟΙ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΥΔΡΕΥΣΗΣ

Μέχρι και την δεκαετία του 30 η άντληση του νερού για καλλιέργειες σε όλο τον Γουβιανό κάμπο, αλλά και στα περβόλια όλων των χωριών της περιφέρειας γινόταν με τρεις τρόπους: α) τα γεράνια ή γερανούς β) τα ράγλα γ) και ελάχιστους σακιέδες ( 2-3) Ειδική περίπτωση-εξαίρεση, αλλά μόνο για κάποιες περιοχές τους, αποτελούν η Κόξαρη ( Καρκανιάς) και το Βορίτσιο (η βρύση) με τα τρεχούμενα νερά τους.

Η επανάσταση ξεκινά με την εισαγωγή της αιολικής ενέργειας, γύρω στο 30, με την χρήσιμοποίηση του σιδερένιου ανεμόμυλου.

Στις Γούβες εγκαθίσταται ο Λασιθιώτης Φουσεκομανώλης (Ανδριανάκης) και χρησιμοποιώντας το  σιδηρουργείο του Πεπόνη, δίπλα στο εργοστάσιο του Αμερικάνου, αρχίζει ενός είδους “μαζική παραγωγή”  ανεμομύλων.  Για μια δεκαετία  όλος ο δρόμος προς το Γουβιανό πηγά(δ)ι είναι γεμάτος από σίδερα , που αρχικά ξεφορτώνονται από κάρα, και  είναι επίσης γεμάτος από κατασκευές  σιδερένιων πύργων ανεμομύλων.  Οι παραγγελίες έρχονται από όλη την Κάτω Πεδιάδα και οι πύργοι μεταφέρονται αργότερα με φορτηγά. Ο Γουβιανός κάμπος γεμίζει ανεμόμυλους και για περίπου 40 χρόνια αντλεί το νερό των πηγαδιών με αυτούς. Οι ανεμόμυλοι σταδιακά θα εγκαταλείπονται με την εμφάνιση και εξάπλωση των μοτεριών  στην δεκαετία 60-70. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας για δείγμα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανεμόμυλοι δύσκολα λειτουργούσαν μέσα σε ρεματιές, όπως στην Γωνιά, Κόξαρη και αλλού, λόγω έλλειψης κανονικών ανέμων. Η προσπάθεια του Πεπόνη να κατασκευάσει πανύψηλο πύργο στην Μέσα Γωνιά είναι χαρακτηριστική, αλλά και σχεδόν μοναδική στην περιοχή.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΧΩΡΙΟ ΑΡΙΣΤΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ

Πληροφοριοδότης το 2004 πρεσβυτέρα Αριστέα Αναγνωστάκη

γεννηθείσα 1923.





Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.