Τρία χιλιόμετρα νότια από το Φόδελε, σε μια κατάφυτη πλαγιά και σε υψόμετρο 170 μ, βρίσκεται η ανακαινισμένη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα.
Επιμέλεια-φωτογραφίες: Βασιλική Παπουτσάκη
Το μοναστήρι ήταν κτισμένο με φρουριακή αρχιτεκτονική. Σήμερα σώζεται τμήμα από τον οχυρωματικό περίβολο και η είσοδος του μοναστηριού.
Ο ναός είναι δίκλιτος, καμαροσκέπαστος σε σχήμα βασιλικής. Αρχικά κτίστηκε το νότιο κλίτος, στη μνήμη του Παντελεήμονα. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και το βόρειο κλίτος καθιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου .
Η σημερινή μορφή του καθολικού είναι αποτέλεσμα 3 επεμβάσεων.
Πρώτα ήταν το κλίτος του Αγίου Παντελεήμονα. Δε γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ανέγερσης του. Πιθανολογείται στο τέλος της Βυζαντινής περιόδου.
Αργότερα χτίστηκε το 2ο κλίτος και αφιερώνεται στον Άγιο Αντώνιο.
Η παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε από τους 3 μοναχούς, Μακάριο, Ιερεμία και Κοσμά της Μονής του Αγίου Αντωνίου Πέρα Γαλήνων που γλίτωσαν από τις πειρατικές επιδρομές του περιβόητου πειρατή Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα, ο οποίος κατέστρεψε τους Γαλήνους και έσφαξε τους Μοναχούς το 1537. Το κλίτος εγκαινιάστηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1881. Οι τρεις μοναχοί ενταφιάστηκαν μέσα στο ναό.
Η Τρίτη επέμβαση του Καθολικού ήταν το 1861, με το θρυλικό Ηγούμενο Νεόφυτο Πεδιώτη , όπου επέκτεινε προς δυσμάς το καθολικό, το αναστήλωσε και έφτιαξε το κωδωνοστάσιο.
Στην πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου υπάρχει εγχάρακτη επιγραφή. Διακρίνονται
Ο Κ(Τ)ΙΤΟ(Ρ) ΤΗC ΠΑΡΟΥΣΗS
ΝΕΟ(ΦΥ)ΤΟ(S) IEROMONAXOS
ΠΕ(ΔΙΩ)ΤΗ(S) MA( )E
Ο ηγούμενος πολέμησε σώμα με σώμα με τους Τούρκους και σώθηκε, σύρθηκε στο φαράγγι του Αλμυρού, θεραπεύτηκε και είδε την απελευθέρωση της Κρήτης. Απεβίωσε το 1906.
Στον Άγιο Παντελεήμονα εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του Πετροπουλάκη το Δεκέμβριο του 1866 και αποθηκεύτηκαν στο σημείο αυτό 800 κιβώτια με πολεμοφόδια που μεταφέρθηκαν με τα πλοία “Πανελλήνιον” και “Ύδρα”.
Στην μονή σώζονται εικόνες του 17ου αιώνα, όπως η Δευτέρα Παρουσία του Μιχαήλ Δαμασκηνού, ο Άγιος Ονούρφιος και ο χορός των Αγίων Πάντων.
Η μονή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στον αγώνα των Κρητικών κατά των Τούρκων κατακτητών.
,
,
