Στην οδό Αρκαδίου 154, στο Ρέθυμνο, υπάρχει ένα εντυπωσιακό κτίριο, που οικοδομήθηκε την περίοδο της Ενετοκρατίας. Γνωστό ως οικία Δρανδάκη
Είναι ένα διώροφο κτήριο. Ξεχωρίζει ο ξύλινος εξώστης που τον υποβαστάζουν τα 4 από τα 8 φουρούσια.
Το μεγαλοπρεπές θύρωμα, φέρει διπλή επιγραφή. Οθωμανική και Ελληνική, που αναφέρει «Δόξα να έχει ο Θεός (Αλλάχ) και να σώζει τον κτήτορα.
«Το σπίτι του, σύμφωνα με μαρτυρίες της εσοχής, βρισκόταν στην παραλία και ήταν το ωραιότερο της πόλης. Τόσο μάλιστα εντυπωσίαζε, ώστε, όταν ο Βενετός Giacomο da Riva έφθασε στο Ρέθυμνο για να αναλάβει καθήκοντα συμβούλου (Νοέμβριος 1620), θέλησε και κατόρθωσε να γίνει κύριος του, κάνοντας βίαιη έξωση στον ιδιοκτήτη του, τον προχωρημένης πια ηλικίας Sanguinazzo.
Αν οι ειδήσεις αυτές για την ωραιότητα του σπιτιού ευσταθούν και συσχετισθούν με τα στοιχεία που παρέχει η πολύ σημαντική απεικόνιση του Ρεθύμνου από «άγνωστο ζωγράφο του 17ου αιώνα, οδηγούμαστε, με σχετική επιφύλαξη, στην υπόθεση ότι το κτίριο μπορεί να ταυτισθεί με τη σημερινή οικία Δρανδάκη. Το σπίτι απεικονίζεται χτισμένο στην παραλία και, πραγματικά συγκρινόμενο με τα άλλα, υπερτερεί σε ομορφιά…» (βλ. και Ιορδ. Δημακόπουλου, Τα σπίτια τον Ρεθύμνου, Αθήνα 1977, σελ. 95).
Ανώνυμου ζωγράφου 1620-1660.Ο πίνακαςβρίσκεται στην αίθουσα του Δημαρχείου Ρεθύμνου.
Στο δημοσίευμα δεν αναφέρεται χρονολογία κατασκευής της κατοικίας του Giacomο Sanguinazzo, ούτε αν την έκτισε ο ίδιος. Αφού όμως είναι γεγονός, ότι ο ιδιοκτήτης της ήταν το έτος 1620 σε «προχωρημένη ηλικία», πρέπει να δεχτούμε, ότι η οικοδομή αυτή υπήρχε από τα τέλη του 16ου ή τις αρχές του 17ου αιώνα.
Ποια ήταν η τύχη του κτιρίου της οδού Αρκαδίου 154 μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους και τη φυγή των Ενετών από το Ρέθυμνο και μέχρι το έτος 1844 δεν είναι γνωστό. Από την επιγραφή, που υπάρχει στο υπέρθυρο του, στα ελληνικά και αραβικά, προκύπτει, ότι το έτος 1844 ολοκληρώθηκαν επισκευές και επεμβάσεις, που έγιναν στην πρόσοψη και το εσωτερικό του από οθωμανό ιδιοκτήτη του. Ο Ιορδ. Δημακόπουλος γράφει, ότι «το συνεργείο, που ανέλαβε αυτές τις εργασίες έδειξε μεγάλη επιδεξιότητα. Έτσι το κτίριο αυ- τό εξακολουθεί και σήμερα ν’ αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι της οδού Αρκαδίου, ένα από τα πιο εξέχοντα παραδείγματα των σπιτιών των εμπορικών δρόμων του Ρεθύμνου».
Τα γράμματα της επιγραφής δεν είναι εγχάρακτα, αλλά προεξέχουν. Φαίνονται μεταλλικά, πρόσθετα. Το τμήμα της επιγραφής, που είναι στα ελληνικά, αποτελείται από τη χρονολογία «1844 Νοεμβρίου 25». Το υπόλοιπο τμήμα της, που είναι στα αραβικά, περιλαμβάνει χρονολογία και μια ευχή, που θα μπορούσε να αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα με τις λέξεις: δόξα να έχει ό Θεός (Αλλάχ) και να σώζει τον κτήτορα.
Γνωστό επίσης είναι, ότι στο «μέγαρο» της οδού Αρκαδίου 154 στεγαζόταν από τις αρχές του 20ού αιώνα, ίσως και από τον προηγούμενο αιώνα το αγγλικό τηλεγραφείο. Η χρήση του αυτή συνεχίστηκε έως το τέλος της δεκαετίας του 1930 περίπου, όπως θα θυμούνται οι παλιότεροι Ρεθεμιώτες.
Πωλητήριο συμβόλαιο του Γραφείου συμβολαιογραφικών πράξεων των Μικτών Δικαστηρίων του Καΐρου, με αριθμό 1622 και χρονολογία 20.3.1912, που μεταγράφηκε στα βιβλία μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Ρεθύμνου υπ’ αριθμ. 34010/24.4.1912, μαρτυρεί, ότι τότε ιδιοκτήτης της οικοδομής αυτής (και άλλων ακινήτων, που πουλήθηκαν με το ίδιο συμβόλαιο) ήταν ο οθωμανός υπήκοος Μωάμεθ Ιζέτ πασάς και ότι τα ακίνητα αυτά είχεν αποχτήσει ο Ιζέτ «από κληρονομιά (διαδοχή) «του πατέρα του» Ιμπραχίμ πασσά Ατάμ, της μητέρας του και θείων του και άλλων συγγενών του».
Ό Μωάμεθ Ιζέτ πασσάς γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, σπούδασε στην Ευρώπη και διατέλεσε αξιωματούχος της Αιγυπτιακής Κυβέρνησης και στη συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα με αφηγήσεις του Βασιλ. Ν. Δρανδάκη (πατέρα μου), που πέθανε το 1954 σε ηλικία 97 χρόνων και άλλων, σύγχρονων του Ιζέτ, συμπολιτών που επίσης έχουν πεθάνει. Ποιος ήταν ο πατέρας του Ιμπραχίμ πασσάς Ατάμ και, ειδικότερα, που άσκησε εξουσία ως πασάς δεν είναι γνωστό. Ορισμένες συγκυρίες επιτρέπουν την (ατεκμηρίωτη) υπόθεση, ότι ίσως πρόκειται για τον Ιμπραήμ, που είχεν εκστρατεύσει στην Πελοπόννησο και που υπήρξε διοικητής (βελής) της Κρήτης (βλ. στα φύλλα του Βήματος Ρεθύμνου thw 26.10.94 και Ι και 4.11.94 Γ. Β. Λρανδάκη «Η οικοδομή της οδού Αρκαδίου (αριθ. 152, 154, 156)». 1,2.
επιμέλεια- φωτογραφίες: Βασιλική Παπουτσάκη
Πληροφορίες: agonigrammi
Γιατί ονομάζεται Δρανδάκη, ποιος είναι ο σημερινός ιδιοκτήτης?Κάπου λέτε πως είναι ο πατέρας σας?