Η Παναγία των Σταυροφόρων στο Ηράκλειο (φωτογραφίες)

Γράφει ο Γιώργος Χ.Παπαδάκης

Φωτογραφίες: Βασιλική Παπουτσάκη

Η Παναγία των σταυροφόρων, ένα από τα καλύτερα ενετικά μνημεία του Ηρακλείου, είναι τρίκλιτη, ξυλόστεγη, Βασιλική , γοτθικού ρυθμού. Βρίσκεται στην οδό Μάρκου Μουσούρου, πρώην ¨Χειτάν- ογλού¨ που είναι συνέχεια της οδού 1821 .

30

Έχει ανεγερθεί στη θέση που επί Νικηφόρου Φωκά υπήρχε Ναός της Παναγίας όπου εκκλησιαζόντουσαν οι στρατιώτες του. Ανεγέρθηκε μεταξύ 13 και 15ου αιώνα με πιθανότερο τον 14ο αιώνα από τους Ενετούς αφιερωμένος στην Παναγία “Santa Maria” των Σταυροφόρων , όχι από τις σταυροφορίες που τερματίστηκαν το 1265 αλλά από τους Σταυρό φέροντες προσκυνητές που κατευθύνονταν στους Αγίους Τόπους.

36

Ήταν ένα από τα περίπου 12 μεγάλα μοναστήρια του Χάνδακα. Αποτέλεσε θρησκευτικό κέντρο των καθολικών Καπουτσίνων αλλά και κέντρο περίθαλψης των φτωχών από τα μέσα του 15ου αιώνα. Μαζί με του Αγίου Αντωνίου λειτούργησαν σαν «νέος ξενώνας περίθαλψης» . Κατά τον 16ο αιώνα συσσωματώθηκαν σε «αδελφότητα της Παναγίας των Σταυροφόρων και του ιδρύματος του Αγίου Αντωνίου».

39

Όμως μέχρι το 1950, οι Ηρακλειώτες τον αποκαλούσαν, λανθασμένα, ναό του Αγίου Μάρκου επειδή μετά την τουρκοκρατία είχε ξεχαστεί το όνομα της Παναγίας και είχε βρεθεί μια εικόνα του προστάτη των Ενετών . Αργότερα προτάθηκε να λέγεται «Κυρία των Αγγέλων» που ταιριάζει πιο πολύ στην ορθοδοξία. Μετά την καταστολή της επανάστασης του 1341 φιλοξένησε τους Λέοντα Καλλέργη, Εμμανουήλ και Μιχαήλ Ψαρομηλίγγους.

40

Η εκκλησία εγκαταλείφθηκε από το Τάγμα των Καπουτσίνων κατά την τελική επίθεση των Τούρκων επειδή έγινε στόχος των κανονιών κι έπαθε μεγάλες ζημιές ενώ τα κελιά σχεδόν καταστράφηκαν. Προς Ν. υπήρχε και τέταρτο κλίτος που τελευταία, μετά από περιπέτειες, αποκαταστάθηκε και σύντομα θα εγκαινιαστεί και θα λειτουργεί σαν παρεκκλήσιο του Αγίου Νικηφόρου του λεπρού.

55

Το παρεκκλήσι του Αγίου Νικηφόρου του λεπρού.

Προς Β. το μοναστηριακό συγκρότημα συνεχιζόταν με τοξοστοιχίες που σήμερα είναι δρόμος. Ο ναός υπέστη πολλές μετατροπές κι επί τουρκοκρατίας έγινε τζαμί με μιναρέ στην δυτική πλευρά του, με το όνομα «τέμενος Ατζεβούτ ή Αγκαβούτ» και «Κουσακλή ή Κιουχιακλή Τζαμισί». Ενώ στην εφημερίδα «Μίνως» αναφέρεται και ως «Αγκεμπούτ Χαχμούτ Αγά» και χρησιμοποιήθηκε ως εκλογικό κέντρο στις δημοτικές εκλογές.. Μεταξύ 1885-1888 στέγασε το τυπογραφείο της παραπάνω εφημερίδας.

52

Μέσα στο ναό εσφάγησαν απ’ τους Τούρκους 200 γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει εκεί κατά την κατάληψη της πόλης. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την Συνθήκη της Λωζάνης θεωρήθηκε ανταλλάξιμος και περιήλθε στο δημόσιο που μέσω της Εθνικής τράπεζας, το 1934, τον έβγαλε σε δημοπρασία κι έτσι αγοράστηκε από ιδιώτες που όμως δεν κατάφεραν να τον γκρεμίσουν και να κτίσουν πολυκατοικία , είτε λόγω του Β’ παγκοσμίου πολέμου ή λόγω της ιερότητας του χώρου.

60

Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924 και μέχρι τις 28.10.1929 χρησιμοποιήθηκε σαν προσφυγικός καταυλισμός. Στους βομβαρδισμούς του 1941 καταστράφηκε ο μιναρές και μετατράπηκε σε ερείπιο και τόπο απορριμμάτων και ακατονόμαστων χρήσεων. Όμως συνέχιζε ν’ αποτελεί τόπο προσκυνήματος και προσευχής . Έτσι μετά από δημοσιεύματα των εφημερίδων «Δράσις» και «Πατρίς» και τις προσπάθειες του αοιδίμου Αρχιεπίσκοπου Ευγενίου, του κλήρου και της επιτροπής εράνου και του Συλλόγου αναστηλώσεως, της Εφορίας Βυζαντινών αρχαιοτήτων, των ιδρυμάτων, των εκκλησιαστικών συμβουλίων και των ευσεβών χριστιανών , αγοράστηκε και αναστηλώθηκε

83

Την 25 Μαρτίου του 1963 τελέστηκε η πρώτη Θεία Λειτουργία χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου κ. Ευγενίου. Στις 5 Νοεμβρίου διορίστηκε το εκκλησιαστικό συμβούλιο και άρχισε να λειτουργεί σαν παρεκκλήσι του Αγ. Μηνά.

80

Τα Εγκαίνια τελέστηκαν απ’ τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιο την Κυριακή 5 Ιουνίου 1971 στο όνομα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Το 1996 δωρίστηκε ο χώρος όπου αποκαταστάθηκε το 4ο κλίτος στις αρχές του 2007.

2

Το Δεκέμβρη του 1975 τοποθετήθηκε εφημέριος, σε ηλικία 24 χρονών, ο μετέπειτα μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου Νεκτάριος Παπαδάκης διαδεχόμενος τους π. Ευάγγελο Πιτσουλάκη και Τίτο Καϊσαρλή με συνεφημέριο τον π. Ιάσωνα Χαμηλάκη.

5

Ο ξενώνας της Μονής. Σήμερα δρόμος

6

,

Μετά την επιλογή του Νεκταρίου σαν Πρωτοσύγκελλου της Αρχιεπισκοπής το 1979 , διορίστηκε ο Ιωάννης Τσαγκαράκης ενώ το 2000 διορίστηκε ο π. Παναγιώτης Παναγιωτάκης και το 2007 ο π. Εμμανουήλ Τζαγκαράκης. Κατά την εφημερία του μακαριστού Νεκταρίου και μετά, δεν είναι υπερβολή να λεχθεί πως αποτελούσε το επίκεντρο της πνευματικής ζωής της πόλης για πολλά χρόνια .

3

Κάτοψη της Παναγίας των Σταυροφόρων

1

Χάνδακας. Απομεινάρια της Παναγίας των Σταυροφόρων (1954)

 Πηγές : Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Παναγίας των Σταυροφόρων του π. Ιάσωνα Χαμηλάκη





One thought on “Η Παναγία των Σταυροφόρων στο Ηράκλειο (φωτογραφίες)

  1. AvatarΕυαγγελία Πενταράκη

    Τέλεια η όλη περιγραφή και φωτογράφηση, που την ώρα που τα διαβάζουμε νομίζουμε ότι ζούμε στον χρόνο και στον τόπο που αναφέρονται.. άξιοι…………. συγχαρητήρια και ευχαριστίες που μας τα γράφετε τόσο όμορφα…..

    Reply

Γράψτε απάντηση στο Ευαγγελία Πενταράκη Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.