Η παραμονή των φώτων ήταν ιδιαίτερη μέρα για τις αγροτικές οικογένειες.
Τη νύχτα οι ουρανοί ανοίγουν και τα ζωντανά μιλούν με ανθρώπινη λαλιά.
Έρχεται ο Θεός και τα ρωτά πως περνούν με τ΄ αφεντικά και αυτά δεν πρέπει να έχουν παράπονα!!
Φρόντιζαν λοιπόν οι νοικοκυραίοι ιδιαίτερα τη διατροφή των ζώων εκείνη τη μέρα.
Μαγείρευαν (έβραζαν) όλους τους σπόρους μαζί (φασόλια, κουκιά, ρεβίθια, στάρι κ.α.) και απ΄ αυτό το φαγητό έτρωγαν όλοι. Άνθρωποι και ζώα. Την παραμονή των Φώτων νηστεύουν και το λάδι.
Φωτοκόλυβα ή φωτοπάπουδα ή ψαροκόλυβα τάιζαν όλα τα ζώα που είχαν στο στάβλο. Τα βόδια, τ΄ άλογα , τα γαϊδούρια, τα αιγοπρόβατα, τις κότες. Να θυμηθούν να πουν όταν τα ρωτήσει ο Θεός τη νύχτα πως καλοπερνούν με τ΄ αφεντικά τους.
Όμως και τα πουλιά τ΄ ουρανού τάιζαν να τα καλοπιάσουν να μη φάνε τη σπορά που ακόμα ήταν στο χωράφι εκτεθειμένη γιατί δεν είχε βλαστήσει.
Έριχναν τα φωτοκόλυβα στα δώματα, στο αλώνι , στο δρόμο , να φάνε τα πουλιά να χορτάσουν και να μη φάνε τα σπαρτά λέγοντας:
« Ε πουλιά αγκριγιόπουλα
φάτε Φωτοκόλυβα
να πάτε στα ψηλά βουνά
που ναι βόλοι και τριβόλοι
και τσ΄ αγκαραθιάς η σκόνη
και του δούλου του Θεού
τα σπαρτά να μην πειράξετε»
Τα φωτοκόλυβα που περίσσευαν συνόδευαν ως σαλάτα με λάδι την επόμενη μέρα το εορταστικό τραπέζι που οπωσδήποτε περιελάμβανε κρέας. ( κυρίως χοίρο των Χριστουγέννων )
κείμενο-φωτογραφίες :Βασιλική Παπουτσάκη
