“τη φωτεράδα του κεριού, τη νοστιμάδα του ψωμιού,
τη δροσεράδα του νερού, να βρει η ψυχή σας”
-Να φάμε-νε, γιαγιά, γιατί πεινώ, λέει το παιδάκι.
-Να φάμε-νε, αντράκι μου, μα κάμε ψιχουλάκι υπομονή να θυμιατίσω
-Να θυμιατίσεις είντα γιαγιά;
-Τσ’ αποθαμένους, παιδάκι μου. Τούτες τις μέρες, ανημένουν, γιε μου, να τσι θυμηθούμε κι εμείς. Ετσά να κάνεις και ‘συ, γιε μου, για μας ταχυά στο σπίτι σου, όντε θα μεγαλώσεις.
Η γιαγιά παίρνει στα χέρια της το θυμιατό κι αρχινίζει:
Το φέρνει πάνω από το τσουκάλι με το φαγητό, ύστερα στο ψωμί, ύστερα στο
ποτήρι με το νερό και τελευταία στο αναμμένο κεράκι, λέγοντας σιγανά
<<Τη μυρωδιά του φαγητού, τη φωτεράδα του κεριού, τη νοστιμάδα του ψωμιού,
τη δροσεράδα του νερού, να βρει η ψυχή σας: μάνα μου, κύρη μου, γονέοι τ’
αντρούς μου, παιδιά μου….>>
Έτσι τρεις φορές μνημόνεψε η γιαγιά τις ψυχές των πεθαμένων δικών της, και στο τέλος της κάθε φοράς ράντιζε, βάζοντας τρία δάχτυλα του δεξιού της χεριού στο νερό του ποτηριού: το ψωμί, το φαγητό, το κεράκι.
Μετά το θύμιασμα τούτο, η γιαγιά γιόμιζε πρώτα δυο-τρία πιάτα φαγητό και τα ‘δινε στον παπά, να τα προσφέρει σε φτωχούς.
Τότε καθίζαμε πια και ‘μεις στο τραπέζι. Η γιαγιά μας έδινε να πιούμε πρώτα δυο – τρεις γουλιές νερό, από ‘κείνο που μεταχειρίστηκε στο θύμιασμα, κι εγώ δασκαλεμένο από πριν την έλεγα -Γιαγιά, ο Θεός να σχωρέσει τσι ψυχές π’ αναθίβαλες στο λιβάνισμα.
-Αμή, παιδάκι μου. Ο Θεός να σ’ έχει και σένα πολύχρονο και τσι γονέους σου
καλά, να σε χαρούνε.
______________
Η Δανάη Καλαχώρα, ηθοποιός από το Ρέθυμνο, παρουσίασε ένα θεατρικό δρώμενο ταφικής τελετής και απήγγειλε την παραπάνω ευχή, στις 10 Σεπτεμβρίου 2016 στον αύλειο χώρο της Ιεράς Μονής Αρκαδίου ,στην επετειακή συναυλία για τον εορτασμό των 150 χρόνων από την Αρκαδική Εθελοθυσία, που συνδιοργανώθηκε από το σύλλογο Ρεθυμνίων Αττικής ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ και την Ι. Μητρόπολη Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου. Η ευχή αυτή έχει διάφορες παραλλαγές σε αρκετά μέρη και είναι τα λόγια που έλεγαν πριν το φαγητό εις μνήμην των νεκρών. “Αίφνις από την θύρα της εκκλησίας προβάλει η λιγερόκορμη Ρεθύμνια ηθοποιός Δανάη Καλαχώρα Φιλιώτου ως ιέρεια (η οποία βραβεύτηκε εφέτος ως η καλύτερη ηθοποιός με το βραβείο Κατίνας Παξινού ) φορώντας μαύρο λιτό φόρεμα ,ωσαν τσι παλιές Κρητικιές, κρατώντας ένα πιάτο με στάρι και κερί αναμμένο, υπο τους ήχους μοναστικού ταλάντου ψελλίζοντας «Τη φωτεράδα του κεριού. Τη μυρωδία του λιβανιου. Τη νοστιμάδα του ψωμιού νάχετε, μάνα μου κύρη μου άντρα μου» ερμηνεύοντας ένα εκπληκτικό θεατρικό δρώμενο, από αποσπάσματα κειμένων του Παντελή Πρεβελάκη (Ηφαίστειο , Παντερμη Κρήτη κα). Ο εύστροφος και πρωτότυπος τρόπος εναλλαγής ήχου εικόνος σε συνδυασμό με το θεατρικό δρώμενο που επέλεξε ο σκηνοθέτης Γ. Μαρακης αλλά και , οι χρωματικές εναλλαγές πάνω στον τοίχο της επιβλητικής εκκλησίας (ήχος και φως)κράτησε το κοινό άφωνο. Σεμνή, αγέρωχη, τραχιά άλλοτε γλυκιά όπου και όσο έπρεπε , με καθαρό και λαμπερό πρόσωπο μας οδήγησε αβίαστα η ερμηνεία της ηθοποιού Δανάης Καλαχώρα Φιλιώτου, σε στιγμές εκείνης της φρικτής θυσίας. Ώσπου την κορυφαία στιγμή λύνει τα πλούσια μαλλιά της και πιάνει το μοιρολόι με ένα σκοπό ριζίτικο που ανατρίχιασε το κοινό ξεσπώντας σε πολλαπλά χειροκροτήματα.
«Κόρη λυγερή, ξανθή και μαυρομάτα
Ανεπλέκεντο εις αντριωμένου μνήμα
τα μαλλάκια τζη τον τάφον εσκεπάζαν
τα ματάκια τζη στη γη πηλόν εκάναν
τα χεράκια τζη τον Κύριο εδοξάζαν.»
Πέρασαν δευτερόλεπτα για να συνέρθει το κοινό από την εκπληκτική ερμηνεία της ηθοποιού και το συγκινητικό αποτέλεσμα της ταινίας μικρού μήκους υπο την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Γιάννη Μαρακη.” ( Γ. Βλατάκης)
Ρεθεμνιώτη, στο περιοδικό Δρήρος αρ. 9/1938
