Περί τα τέλη του 1942 δημιουργήθηκε, στα Λασιθιώτικα βουνά, που βρίσκονται πάνω από τα χωριά της επαρχίας Βιάννου το πρώτο αντάρτικο της περιοχής που είχε για λημέρι του το Λάπαθο στις τοποθεσίες Αλευράς και Χαμέτη , πάνω απο το χωριό Σύμη που τον Αύγουστο του 1943 οι Γερμανοί εγκατέστησαν ένα φυλάκιο από τρεις στρατιώτες που φαινομενικά είχε προορισμό να συγκεντρώνει πατάτες και άλλα είδη με πραγματικό σκοπό να ελέγχει την πρόσβαση στα λημέρια των ανταρτών.
Το τέλος του Αυγούστου 1943 έγινε διάσπαση του αντάρτικου, που ως τότε ήταν ενωμένο και αποτελούσε το ένοπλο τμήμα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, και οι ομάδες του Γιάννη Ποδιά και του Δημήτρη Παπά έφυγαν από τη θέση Χαμέτης και κατέβηκαν νοτιότερα στη θέση Αλευράς.
Αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας 8 Σεπτεμβρίου 1943 και ενώ η έκβαση του πολέμου ήταν σε όλους γνωστή διαδόθηκε από το περιβάλλον του Μανώλη Μπαντουβά ότι οι Αγγλοι θα έκαναν απόβαση στην Κρήτη και συγκεκριμένα στην παραλία των επαρχιών Βιάννου και Ιεράπετρας, με συνέπεια τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Σεπτεμβρίου δύο στρατιώτες του γερμανικού φυλακίου της Σύμης (ο τρίτος έλειπε) σκοτώθηκαν με εντολή των Αγγλων και του Μαν. Μπαντουβά.
Αμέσως μεγάλη δύναμη γερμανικού στρατού συγκεντρώθηκε στην Ανω Βιάννο και στις 12 Σεπτεμβρίου ένα μέρος της συγκέντρωσε από τα χωριά είκοσι περίπου ομήρους να τους έχουν μπροστά τους για προκάλυμμα και προχώρησε προς την Κάτω Σύμη.
Τέσσερις ομάδες ανταρτών, με επικεφαλής τους Χρήστο Μπαντουβά, Γιώργη Νιριανό, Γιάννη Ποδιά και Δημήτρη Παπά έλαβαν μέρος στη μάχη της Σύμης, οι απώλειες των Γερμανών δεν είναι εξακριβωμένες ίσως 45, ίσως 70 και 12 αιχμαλωτίστηκαν.
Στις 13 Σεπτεμβρίου συγκέντρωσαν στον Άγιο Βασίλειο όσους βρήκαν, τους μίλησαν με καλό τρόπο και τους διαβεβαίωσαν ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε, αν μείνουν στα σπίτια τους, ενώ όσοι βρεθούν έξω θα θεωρηθούν αντάρτες, θα εκτελούνται επί τόπου και θα καίγονται τα σπίτια τους, αυτό διαδόθηκε σε όλα τα χωριά και πολλοί, που ως τότε κρύβονταν, γύρισαν και κοιμήθηκαν στα σπίτια τους.
Ξημερώματα Τρίτης 14 Σεπτεμβρίου κυκλώνοντας όλα τα χωριά της επαρχίας Βιάννου Βαχό, Αμιρά, Κεφαλοβρύσι, Κρεββατά, Αγιο Βασίλειο, Πεύκο και Σύμη άρχισαν οι ομαδικές εκτελέσεις.
Στις 30 Σεπτεμβρίου διατάχθηκε από τους Γερμανούς να εκκενωθούν όλα τα χωριά σε πέντε μέρες και από τις 14 Οκτωβρίου ειδικά συνεργεία Γερμανών άρχισαν να κατεδαφίζουν με δυναμίτες και να τα πυρπολούν, η περιοχή τους κηρύχθηκε “νεκρή ζώνη”.
Αποτέλεσμα 401 κάτοικοι της περιοχής έχασαν τη ζωή τους και 980 κατοικίες και 10 χωριά καταστράφηκαν.
Και όμως το καταστατικό του ΕΑΜ, ανέφερε:
α) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια που θέτει τον άμαχο πληθυσμό σε αντίποινα.
β) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια χωρίς την έγκριση της τοπικής Επιτροπής της οργάνωσης.
επιμέλεια : Χρύσανθος Αγγελάκης
Μπορείτε να δείτε εδώ : Το Πανεπαρχιακό Ηρώο στη θέση Σελί στα Αμιρά Βιάννου
