Ο Αύγουστος στη λαογραφία

Αυτό το ασημό..χρυσο μονοπάτι που χαράζει τ’ Αυγουστιάτικο φεγγάρι στα νερά της λίμνης, που άραγε..οδηγεί;

Αν ο Ιούλιος οφείλει το όνομά του σε μια εξέχουσα μορφή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας , ο Αύγουστος το οφείλει σ’ έναν αυτοκράτορα : τον Οκταβιανό , που από τη σύγκλητο τιμήθηκε με την προσωνυμία Αύγουστος , όνομα που δινόταν μόνο στους θεούς .

Επειδή ο Οκταβιανός Αύγουστος υπήρξε μεγάλος αυτοκράτορας και εξίσου σπουδαία προσωπικότητα με τον Ιούλιο Καίσαρα , οι Ρωμαίοι θεώρησαν υποτιμητικό γι’ αυτόν να του αφιερώσουν μήνα με μια μέρα λιγότερη . Αφαίρεσαν απ’ το Φλεβάρη τότε την 29η και την προσθέσανε στον Αύγουστο . Έτσι έχουμε Ιούλιο και Αύγουστο -δυο συνεχόμενους μήνες – με 31 μέρες , ενώ αντίθετα ο Φλεβάρης είναι με 28.

Τον Αύγουστο οι καλοκαιρινές ζέστες βρίσκονται στις μεγάλες ..δόξες τους , ιδιαίτερα μέχρι της Παναγίας . Απ’ την άλλη όμως πλευρά , είναι ο τελευταίος μήνας του καλοκαιριού , με τις αλλαγές , τα καπρίτσια , τα μελτεμάκια και τα..ξαφνιάσματά του .

Αύγουστε καλέ μου μήνα, να’σουν δυό φορές το χρόνο ..

…λέει μια παροιμία , σε μερικά μέρη μάλιστα τονίζουν ” τρεις φορές το χρόνο “, γιατί τώρα πια ο γεωργός έχει σιγουρέψει τα εισοδήματα της χρονιάς στις αποθήκες του , στ’ αμπάρι του .: σιτάρι , κριθάρι , καλαμπόκι , βρόμη , άχυρα για τα ζώα , ξύλα για τη φωτιά . Τα οπωρικά και τα κηπευτικά βρίσκονται κι αυτά στην καλή τους ώρα , ιδιαίτερα τα σύκα και τα σταφύλια :

Της Αγιάς Mαρίνας σύκο, τ’ Αι Λιού σταφύλι και τον Αύγουστο μαντήλι …

…λέει μια παροιμία θέλοντας να δείξει πως τα φρούτα που πρωτοφαίνονται τον Ιούλιο , τώρα τον Αύγουστο είναι πια άφθονα και μπορείς να γεμίσεις μαντήλια μ’ αυτά και να χορτάσεις , σωστά λέει :

Τ’ Άι Λιός με το μαντήλι , του Σωτήρος με το..κοφίνι..

Οι δουλειές βέβαια τον Αύγουστο είναι κοπιαστικές και πολλές , γιατί ο γεωργός προσπαθεί να συγκεντρώσει και να αποθηκεύσει τα αγαθά του , ώστε να αντιμετωπίσει το χειμώνα η να πουλήσει , αν του περισσεύουν . Οι νοικοκυρές απ’ την άλλη μεριά ανασκουμπώνονται να ετοιμάσουν , χυλοπίτες , τραχανά , τουρσιά , μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού .

Βέβαια αυτ’η είναι η ..μια άκρη του Αύγουστου , γιατί υπάρχει και η άλλη :

Από Αύγουστο χειμώνα κι’ από Μάρτη καλοκαίρι… και σε διάφορες άλλες ..παραλλαγές .

Την παραμονή της 1ης Αυγούστου, σε πολλά μέρη συνηθίζουν ν’ανάβουν φωτιές και να τις πηδούν , γιατί πιστεύουν πως την Π ρ ω τ α υ γ ο υ σ τ ι ά αρχίζει μια νέα χρονική περίοδος και πρέπει πηδώντας τις φωτιές να μπουν καθαροί και αμόλυντοι σ’ αυτήν , αυτή είναι και η βαθύτερη έννοια του πηδήματος της φωτιάς . Από την πρώτη Αυγούστου αρχίζει και η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου , που κρατάει 15 μέρες . Με την πρώτη μέρα του Αυγούστου αρχίζουν και οι προγνώσεις για τον καιρό , τα γνωστά μας… Μ ε ρ ο μ ή ν ι α.

Οι πρώτες έξι ή δώδεκα μέρες του Αυγούστου, κατά τη δεισιδαιμονική αντίληψη, οι δρίμες (εξ ου και Δριμάρης), είναι επικίνδυνες, κι όποιος λούζεται σ’ αυτές ή πλένει ρούχα, κινδυνεύει να πάθει κακό ο ίδιος, στην πρώτη περίπτωση ή να καταστραφούν τα ρούχα, στη δεύτερη. Κι όπως εκδιώκονται με τον αγιασμό οι καλικάντζαροι, έτσι ξορκίζουν και τις δρίμες με αγίασμα από την ακολουθία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα (6/8).

Ο Αύγουστος είναι και ο μήνας των ..πανηγυριών, στις 6 της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος,στις 15 η Κοίμηση της Θεοτόκου, της Παναγίας που λέμε, στις 23 τα εννιάμερα της Παναγίας,και στις 24 του Κοσμά του Αιτωλού. Στην περιοχή μας τα πανηγύρια αρχίζουν απ’ τον Ιούλιο , της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Παντελεήμονα, και τον Αύγουστο πανηγυρίζει σχεδόν όλη η Ελλάδα, και φυσικά και η Δωρίδα, αλλά για τις Λιδορικιώτικες, με την..ευρεία έννοια, γιορτές και τα ..πανηγύρια θα αναφερθούμε διεξοδικά, ειδικά για το πανηγύρι του Βελουχιού, το Δεκαπενταύγουστο, αλλά και για όλα τα πανηγύρια μας σε όλα τα χωριά μας.. και για καλύτερη ενημέρωσή σας, θα σας έχουμε μέχρι και τα…προγράμματά τους..…..Κ.-

Το έγραψε ο Κώστας Καψάλης

ΑΓΙΟΦΙΔΑ Ή ΦΙΔΑΚΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ: Η Κεφαλονιά έχει χαρακτηριστεί νησί των μυστηρίων. Κι αυτό γιατί στο νησί συμβαίνουν κάποια παράξενα φαινόμενα τα οποία και η επιστήμη δεν μπορεί να ερμηνεύσει.

Ένα από τα πιο γνωστά φαινόμενα είναι η εμφάνιση των αγιόφιδων που παρατηρείται κάθε χρόνο τον Αύγουστο. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στο χωριό Μαρκόπουλο. Στα ερείπια του παλιού καμπαναριού της εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στην Παναγιά και στην εκκλησία του ορεινού χωριού Αργίνια, όπου εμφανίζονται κάθε καλοκαίρι από τις 6 Αυγούστου εμφανίζονται μικρά φιδάκια, τα οποία σιγά – σιγά γεμίζουν το εσωτερικό της εκκλησίας. Αυτό συμβαίνει μέχρι και τις 15 Αυγούστου όπου μυστηριωδώς εξαφανίζονται. Τα φιδάκια αυτά είναι εντελώς ακίνδυνα και μη δηλητηριώδη. Οι πιστοί συνηθίζουν να τα παίρνουν στο χέρι και να τα παρατηρούν. Χαρακτηριστικό τους είναι ο σταυρός που έχουν στο κεφάλι τους.

Τις ημέρες αυτές, 6 – 15 Αυγούστου πλήθος πιστών που παραθερίζουν στο νησί σπεύδουν να δουν από κοντά τα φιδάκια της Παναγιάς.

Σύμφωνα με τη φυσική εξήγηση του περίεργου αυτού φαινομένου πρόκειται για μια σπάνια ράτσα φιδιών που αναπαράγεται σ’ αυτήν την περιοχή. Το κλίμα, ο τόπος αλλά και η συμπεριφορά των ανθρώπων ευνοούν την αναπαραγωγή τους.

Η εμφάνισή τους λοιπόν, αλλά και η εξαφάνισή τους, έχει να κάνει με την εποχή της αναπαραγωγής τους. Το φαινόμενο αποδίδεται στο δυνατό ήχο της καμπάνας που αναστατώνει τα φιδάκια και βγαίνουν από τις φωλιές τους.

Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ: Μία νηστεία που την τηρούσαν με μεγάλη ευλάβεια.

Στο Ζαγόρι Ηπείρου, «πρωί-πρωί, πριν βάλουν τίποτα στο στόμα τους, τρώγουν κόκκινα κράνα (ήταν γνωστό αντιπυρετικό τότε), για να είναι γεροί όλο το χρόνο».

Με το γάλα που δεν κατανάλωναν την περίοδο της νηστείας, έφτιαχναν τραχανάδες, χυλοπίτες κ.ά.

Την 1η Αυγούστου, σε διάφορα μέρη της πατρίδας μας, συνήθιζαν να πλένουν τα χάλκινα σκεύη & να προσφέρουν σταφύλια, σύκα και ελιές σ’ όσους δεν είχαν για να φάνε εκείνη την ημέρα.

Την 6η Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρα) έφερναν στην εκκλησία κι ευλογούσαν τα πρώτα σταφύλια, με ειδική ευχή. Κατόπιν τα μοίραζαν στο εκκλησίασμα.

Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (15/8). Θεωρείται το Πάσχα του καλοκαιριού. Η κορυφαία εορτή της πιο οικείας μορφής στον χριστιανικό λατρευτικό κύκλο, σ’ όλη την Ελλάδα με επίκεντρο το ναό της Παναγίας στο νησί της Τήνου.

ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΕΣ (27/8). Είναι πίτες (τάματα) που κάνουν οι πιστοί προς τιμή του Αγ. Φανουρίου, που γιορτάζει εκείνη την ημέρα, άπαξ ή 3 Σάββατα συνεχόμενα, ζητώντας απ’ τον άγιο να τους φανερώσει κάτι που έχασαν ή κάτι που προσδοκούν (π.χ. οι ανύπαντρες κοπέλες στην Κρήτη, να τους φανερώσει έναν καλό γαμπρό).

Η Φανουρόπιτα παρασκευάζεται με 9 λογιών υλικά: αλεύρι, νερό, ζάχαρη, καρύδια, κανελογαρύφαλλα, λάδι, ξύσματα πορτοκαλόφλουδας, χυμό πορτοκαλιού ή λεμονιού, σταφίδες και αλάτι.

ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΤΗ (29/8). Προστάτης από την ελονοσία.

“Ο Αύγουστος, όπως λέει κι ο λαός μας είναι ο μήνας που τρέφει τους ένδεκα. Κι αυτό το λέει για την αφθονία των καρπών και των φρούτων που κουβαλάει μαζί του και τα χαρίζει μ’ απλοχεριά σ’ανθρώπους και ζωντανά. […]

Παλιότερα, την πρωταυγουστιά, ο παπάς γύριζε στα σπίτια των ξωμάχων γεωργών κι έκανε κει αγιασμό για τα σπαρτά των νοικοκύρηδων. […]

Πέρα απ’τους αγιασμούς, την πρωταυγουστιά αρχίζουν κι οι νοικοκυρές να καθαρίζουν τα χάλκινα αγγεία κι όλα τα σπιτικά σκεύη. Και τούτο γίνεται για να μην υπάρχει ίχνος από “άρτεμα” πάνω σ’αυτά, γιατί θεωρούν τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου σαν την πιο αυστηρή και πιο αξιόλογη.[…]

Την πρώτη Αυγούστου έχουμε ακόμη και τις Δρίμες. Είναι δε οι Δρίμες οι πρώτες έξι μέρες του μήνα που ο λαός μας τις θεωρεί πολύ δυσοίωνες. Αυτές τις μέρες, ορισμένοι ξωμάχοι που ζουν με το φόβο των προλήψεων δεν λούζονται κι ούτε πλένουν ρούχα, γιατί φοβούνται μήπως καταστραφούν τα ρούχα τους. Κι ακόμα, δεν κόβουν ούτε ξύλα, δε σκούζει πουθενά τσεκούρι τέτοιες πρωτομέρες του μήνα. Έτσ, θ’ακούσεις να λένε: “Τ’Αυγούστου οι Δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα”. Τα παιδιά τα κλείνουν μέσα τα μεσημέρια, αυτές τις μέρες; και τους λένε: “Μην βγαίνετε έξω, μην περνάτε απόμερα και τρίστρατα, γιατί οι Δρίμες θα σας κάνουν κακό, μεγάλο κακό.”

Άλλοι πάλι πιστεύουν πως οι Δρίμες είναι οι Δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα κι όχι οι έξι που σου είπα πιο πάνω και πως η κάθε μια απ’τις δώδεκα αντιστοιχεί σ’ένα μήνα της χρονιάς. Γι’ αυτό τις λένε και “μερομήνια”. Έτσι, οι πιο γνωστικοί κι έμπειροι μεσόκοποι και γέροντες, προμαντεύουν τον καιρό όλου του χρόνου. Μηνολογιάζουν, παρατηρούν δηλαδή, τι καιρός κάνει την κάθε μέρα την εποχή των Δριμών και, πηγαίνοντας στον μήνα που αντιστοιχεί στη μέρα αυτή, κάνουν προγνώσεις και προμαντεύουν τα φερσίματά του αν θά’ναι καλά ή κακά, αν θά’χει κακοκαιρια ή καλοκαιρία κι αν θα φέρει καλοτυχιά για κακοτυχιά.

Οι τσοπάνηδες μάλιστα την πρωταυγουστιά έχουν και τη “σκυλομαντεία”. Σηκώνονται πολύ πρωί, βαθιά σχεδόν χαράματα, και κοιτάζουν τα σκυλιά πως κοιμούνται. Κι αν αυτά κοιμούνται ξάπλα με τεντωμένα τα πόδια, λένε: “Καλοχειμωνιά θά’χουμε και γλυκοκαιριά”. Αν δούνε όμως πως αυτά κοιμούνται μαζεμένα, κουλουριασμένα με το κεφάλι χωμένο στα πόδια τους, τους ακούς να λένε: “Κακοχειμωνιά θά’χουμε φέτος, κακοχειμωνιά με χιόνια και παγοβροχιές.”[…]”  (Βασίλη Λαμνάτου, “οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας”)

“Ο Αύγουστος με τα σταφύλια, τα σύκα και τα πολλά οπωρικά, με τα εισοδήματα από την πώληση της καλοκαιρινής συγκομιδής εκθειάζεται στις παροιμίες του λαού ως πλούσιος μήνας. “Αύγουστε, καλέ μου μήνα, νά’σουν δυο φορές το χρόνο!”. Αλλά η ευτυχία αυτή του Αυγούστου, δεν είναι πάντοτε αδιατάρακτη. Πολλές φορές, οι ελώδεις πυρετοί και οι γαστρικές ασθένειες από την κατάχρηση των οπωρικών κάνουν τον Αύγουστο επικίνδυνο για την υγεία. Γι’ αυτό άλλη παροιμία λέγει:

Περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα”, που σημαίνει πως κανείς δεν είναι σίγουρος για την υγεία του, αν δεν περάσει απρόσβλητος από ασθένειες τον Αύγουστο.

Ορισμένες φορές ήδη από τον Αύγουστο αρχίζει, πρώιμα, το κρύο και κοινές είναι οι παροιμίες “ο Αύγουστος επάτησεν, η άκρα του χειμώνα”, “Από Αύγουστο χειμώνα…”, κ.τ.λ. Γι’αυτό η πρώτη Αυγούστου θεωρείται συνήθως έναρξη νέας περιόδου και συνοδεύεται με πολλά από τα λεγόμενα “διαβατήρια” έθιμα. Έτσι στη Λέσβο και αλλού την παραμονή της πρώτης Αυγούστου ανάβουν στα στρίστρατα φωτιές (καψάλες) και τις “ξεπερνούν” (πηδούν) λέγοντας:

“Ω, καλώς τον Άκστο! Σύκα τσαι καρύδια τσαι καλά σταφύλια! Ψήνουν μεσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνουν τις στσελίδες (τα λουβιά) και τις τρων για τον πυρετό.”

Στην Ίμβρο πηδούν τον φανό λέγοντας:

“Άχστε, Παράχστε, σαν απ’μ’ηύρις να μ’αφήσεις.”

Εις την Μάδυτον:

“Άκστους, Παράκστους, καλώς μας ηύρ’ η γι’ Άκστους!”

Στη Λέσβο, ίσως κι αλλού, οι άνθρωποι του λαού πιστεύουν, ότι τη νύχτα της 31ης Ιουλίου προς την 1η Αυγούστου ανοίγουν οι ουρανοί και “ό,τι προφτάσεις να ζητήσεις θα τό’χεις, θες πλούτη, θες γεια, θες χωράφι. Αποσπερού στο πανηγύρι τσ’Αγιάσος πλαγιάζουν στα τρίστρατα, για να δουν τ’άγιο φως’ περιμένουν ως το πρωί. Τόχ’ουν σε καλό.”

Ανάλογες είναι και οι συνήθειες του πρωινού της 1ης Αυγούστου. Π.χ. στην Τήλο σκορπίζουν μέσα στο σπίτι άμμο ως σημάδι ευτυχίας και αφθονίας. Ακόμη “δεν σαρώνουν το σπίτι, για να μη ρίξουν έξω μαζί με τα σαρίδια και τα καλά του σπιτιού”. Στο Ζαγόρι της Ηπείρου “πρωί πρωί, πριν ακόμα βάλουν τίποτα στο στόμα των, τρώγουν κόκκινα κράνα, για να είναι γεροί όλο το χρόνο.[…]

(Γ.Α.Μέγα, “Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας”)

(**Δρίμες: Από το “Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν “Ηλίου”

“Αι πρώται εξ ημέραι του Αυγούστου, αλλού και οι πρώται ημέραι του Μαρτίου και αλλού και άλλαι ημέραι του έτους, δυσοίωνοι, κατά τας οποίας αποφεύγεται η εκτέλεσις μερικών εργασιών.

Λαογραφία. Εις πλείστα μέρη της Ελλάδος κατά την παλαιάν παράδοσιν και κατά τας εξ πρώτας ημέρας του Αυγούστου επιμελώς αποφεύγονται ωρισμέναι εργασίαι, διότι η τυχόν εκτέλεσις αυτών συνεπάγεται ζημίας και ανεπανορθώτους φθοράς. Ούτω δεν πρέπει να πλύνουν αι γυναίκες, διότι τα πλυθέντα υφάσματα “δριμιάζουν” ή “δριμοκόβονται”, δηλαδή εκτεθιμένα εις τον ήλιον κόπτονται  και γεμίζουν από μικράς οπάς’ δεν πρέπει να αρδεύωνται ποτιστικά (ιδίως εις Νάξον δεν αρδεύεται ποτιστικόν φετευμένον με φυτόν ή σκορδίλλαν, δηλαδή φυτώριον κρομμύων) διότι ξεραίνονται’ δεν πρέπει να κολυνβά κανείς διότι το σώμα του θα γεμίσει από εξανθήματα, όπως είναι επίσης επικίνδυνον να λούζεται διότι θα καταστρέψει την κόμην του. Οι δε θεωρούντες δρίμας τας πρώτα ημέρας του Μαρτίου δεν κόπτουν κατ’αυτάς ξύλα, διότι αυτά σαπίζουν ή “σαρακιάζουν”, δηλάδή καταστρέφονται υπό σκωλήκων. Περί των δριμών Αυγούστου και Μαρτίου λέγεται η παροιμία: “Τ’Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.” Είς Λέσβον, Χίον, Αιτωλίαν και Αρκαδίαν, ονομάζουν τας δυσοιώνους αυτάς ημέρας “δρίματα”, εις Πελοπόννησον δε χαρακτηρίζονται ως δρίμες: 1) τα Σάββατα του Μαρτίου και αι Δευτέραι του Αυγούστου’ 2) η ημέρα κατά την οποίαν “λιοκρίζει” το φεγγάρι, δηλαδή κατά την πανσέληνον και 3) τα δωδεκαήμερα, κατά τα οποία εμφανίζονται οι καλλικάντζαροι. Εις άλλα μέρη της Ελλάδος χαρακτηρίζονται ως δρίμες αι τρεις πρώται, αι τρεις μέσαι και αι τρεις τελευταίαι μέραι του Μαρτίου και του Αυγούστου και εις άλλα, τέλος, μέρη της Ελλάδος αι δρίμες αρχίζουν από της 24 ή 25 Ιουλίου και λήγουν την 6ην Αυγούστου, δηλαδή συμπίπτουν με την επιτολήν του ολεθρίου δια τα καύματά του αστερισμού του Κυνός, του οποίου η επίδρασις είναι ζωηρά καθ’ όλον τον Αύγουστον.

Αι δρίμες εις Κύπρον λέγονται “κακαουστιές”, δηλαδή κακαί ημέραι του Αυγούστου και κατ’ ευφημισμόν καλαουστιές, καλαί ημέραι του Αυγούστου, εις τον Πόντον, το διάστημα των ημερών αυτών λέγεται “Σαπίας”, προφανώς διότι κατ’ αυτό σαπίζουν τα δέρματα, υφάσματα, ξύλα, κλπ.

Βιβλιογραφία: Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν “Λαογραφία”, Μουτούρα Αθ.. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ.Β’ και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ..”)

Πηγές:   http://homouniversalisgr.blogspot.gr/2017/07/blog-post_22.html

http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:kNlOmWb3jqcJ:users.sch.gr/vaxtsavanis/aygoustos.html+&cd=1&hl=el&ct=clnk&gl=gr

http://firiki.pblogs.gr/2009/08/aygoystos-ethima-paroimies-drimes-kai-meromhnia.html

http://www.lidoriki.com/2013/08/blog-post_1.html





Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.