Η ανδρική Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας βρίσκεται στη θάλασσα, στη βάση της χερσονήσου της Σπάθας, περίπου 25χλμ δυτικά από τα Χανιά ,βόρεια από το Κολυμπάρι. Η μονή είναι γνωστή κι ως Μονή Κυρίας των Αγγέλων Γωνιάς λόγω της θέσης της στο δυτικό άκρο του κόλπου των Χανίων που θυμίζει «γωνιά». Διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην Κρητική ιστορία.
Επιμέλεια: Βασιλική Παπουτσάκη
Ήταν πάντα εστία αντίστασηςσε όλους τους κατακτητές της Κρήτης, για αυτό καταστράφηκε πολλές φορές από τους κατακτητές όπως μαρτυρά το καρφωμένο βόλι στο ανατολικό τείχο της.
το καρφωμένο βόλι
Η ιστορία της Μονής αρχίζει από τα μέσα του 9ου αιώνα, τότε που για πρώτη φορά κτίσθηκε, από ζηλωτές Μοναχούς, στη θέση «Μένιες» του Ακρωτηρίου αυτού προς τιμή του Αγίου Γεωργίου στον ίδιο τόπο, που υπήρχε το Ιερό της θεάς Δικτύνης – Βρυτομάρτιδος Αρτέμιδος. Οι συχνές και βάρβαρες επιδρομές των πειρατών σ’ εκείνη την περιοχή, και φυσικά εναντίον της Μονής, ανάγκασαν τους Μοναχούς και ασκητές να ζητήσουν ασφαλέστερο τόπο μοναχικής ζωής.Έτσι ήλθαν νοτιότερα και σχεδόν στη «ρίζα» του Ακρωτηρίου κατά το 13ο αιώνα και έκτισαν το μικρό Μοναστήρι, που σήμερα είναι το Κοιμητήριο της Μονής.
Από το μικρό αυτό Μοναστήρι, αρχές του 17ου αιώνα, ο Μοναχός Βλάσιος, από την Αμάσεια της Κύπρου, άρχισε να κτίζει τη Μονή στη θέση που είναι σήμερα (ύστερα από μια οπτασία, κατά την παράδοση) και το έργο του συνέχισε ο Ιερομόναχος Βενέδικος Τζαγκαρόλας, ο οποίος καταγόταν από ονομαστή οικογένεια των Χανίων, που η ρίζα της ήταν Βενετική κι είχε προσχωρήσει στο Ορθόδοξο Δόγμα. Ένας ευγενής των Χανίων, ο Γεώργιος Μουρμούρης, χάρισε τεράστια περιουσία στη Μονή, που βοήθησε σημαντικά τόσο για την οικοδόμηση, όσο και για τη συντήρηση της και γι’ αυτό και δίκαια, συγκαταλέγεται στους κτήτορες της Μονής. Το χτίσιμο άρχισε το 1618 και ο Ναός της τελείωσε το 1634, όπως μαρτυρεί η επιγραφή που είναι χαραγμένη στο δυτικό πάνω μέρος του τρούλου.Από την ίδρυση της στο χώρο αυτό η Μονή μέχρι σήμερα έχει υποστεί έξι (6) μεγάλες καταστροφές: τα έτη 1645, 1652, 1822, 1841, 1867 από τους Τούρκους και το 1941 από τους Γερμανούς.
Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης
Επί της Ηγουνενίας του Ησαία, κατασκευάστηκε το κωδωνοστάσιο . Η κρούση των κωδώνων απαγορευόταν επί τουρκοκρατίας. όταν τοποθετήθηκε η πρώτη μικρή καμπάνα εξόργισε τους Τούρκους. Οι νόμοι και οι απαγορεύσεις είχαν ισχύ όταν η εφαρμογή τους δεν προσέκρουσε στη διαφθορά της εξουσίας.
Πήγε ο Πασάς των Χανίων στη Μονή Γωνιάς και μπροστά στους συγκεντρωμένους ομόθρησκους του άρχισε να χτυπά την καμπάνα και να λέει στο πλήθος ότι είναι λερί δηλ. κουδούνι των προβάτων που χρησιμοποιούσαν οι καλόγεροι για να ξυπνούν το πρωί..
Έτσι η Μονή Γωνιάς ήταν το δεύτερο μοναστήρι που χτυπούσε η καμπάνα επί Τουρκοκρατίας. Το άλλο ήταν στο Αρκάδι.
Η κρήνη της Μονής, είναι κτίσμα του 1708
Μαζί μ’ αυτά η Μονή, κατά τα τελευταία χρόνια, έχει προσφέρει μεγάλες και πολύ αξιόλογες εκτάσεις γης για την εγκατάσταση αναπτυξιακών Μονάδων της περιοχής Κολυμβαρίου, όπως είναι: το Γυμνάσιο – Λύκειο, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός, η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών, το Κέντρο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Εκκλησιαστικό Οικοτροφείο, το Στάδιο, το Ειρηνοδικείο κ.λπ. Εξαιρετικά δε πρόσφερε αξιόλογη έκταση, και σε απόσταση μόλις δεκάδων μέτρων από αυτήν, για την ίδρυση της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης.
Ιδιαίτεροι σταθμοί της ζωής και της πορείας της Μονής
1618: Άρχισε η οικοδόμηση της στο χώρο που υπάρχει σήμερα.
1634: 1η Ιουνίου: Τελείωσε η οικοδόμηση του Ιερού Ναού της, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), όπου και η επίσημη ετήσια εορτή της Μονής.
1662: Η Μονή με Πατριαρχικό Σιγγίλιο (επίσημο Πατριαρχικό έγγραφο) του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου του Γ’, ύστερα από προσωπικές παραστάσεις κι ενέργειες του ονομαστού Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου, ανακηρύχθηκε Σταυροπηγιακή.
1664: Άρχισε η λειτουργία του Σχολείου της Μονής, σύμφωνα με τα προνόμια που της εξασφάλιζε το νέο Σταυροπηγιακό καθεστώς.
1668: Τέθηκε σε εφαρμογή το νέο καταστατικό λειτουργίας της Μονής υπό του Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου.
1805: Κτίστηκαν τα παρεκκλήσια του Ναού (Αγίου Νικολάου και Αγίου Χαραλάμπους).
1821: Η Μονή εντός των χώρων της ίδρυσε και λειτούργησε Νοσοκομείο για τους πληγωμένους αγωνιστές.
1897: Ο συνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Τιμολέων Βάσσος αποβιβάστηκε με στρατό νότια της Μονής και κατέλαβε την Κρήτη «εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων», όπως αναφέρεται σε προκήρυξή του, και εγκατέστησε το Αρχηγείο του εντός της Μονής.
1899: Κτίσθηκε το μεγαλοπρεπές καμπαναριό, που αντικατέστησε το παλαιότερο πολύ μικρό.
1941: Μετά την κατάληψη των Αθηνών από τα Γερμανικά Στρατεύματα κατοχής, εγκαταστάθηκε στη Μονή η Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων. Το ίδιο έτος συνελήφθησαν οι Μοναχοί της Μονής από τους Γερμανούς, οδηγήθηκαν στις φυλακές Αγυιάς, αποφασίστηκε η εκτέλεση τους, αλλά την 9η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους αμνηστεύθηκαν.
1942 (Μεγάλη Εβδομάδα – Πάσχα): Επαναλειτούργησε μερικώς η Μονή, η οποία είχε μεταβληθεί σε Στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση.
Ιερά Κειμήλια
Αν και η Μονή στο διάβα της ζωής της έπαθε τόσα δεινά και τόσες καταστροφές από τους διάφορους κατακτητές, κατόρθωσαν οι Μοναχοί της να διασώσουν αρκετά κειμήλια, που σήμερα μ’ ευγνωμοσύνη σ’ αυτούς και σεβασμό στην ιερότητα αυτών των κειμηλίων, φυλάσσονται στο χώρο της. Τέτοια κειμήλια είναι:
1. Εικόνες: Δείγματα της Κρητικής Σχολής οι περισσότερες, έργα των ονομαστών αγιογράφων Μοναχού Παρθενίου, Δημ. Σγουρού, Α. Ρίπου, Γεωργ. Στάη, Κων/νου Παλαιόκαπα, Νείλου κ.ά., που ιστορήθηκαν κατά τα έτη 1642, 1643, 1660, 1662, 1705, 1728, 1772 κ.λπ.
2. Βιβλία: Η Βιβλιοθήκη της Μονής κάηκε κατ’ επανάληψη από τούς κατακτητές. Σήμερα λειτουργεί νέα Βιβλιοθήκη – Αναγνωστήριο με μερικές χιλιάδες τόμους Βιβλίων όλων των Επιστημών. Παράλληλα φυλάσσονται μερικά παλαιά Βιβλία και ιστορικά έγγραφα όπως: Ο Κώδικας του Κτήτορα (1665) καιμικρότεροι άλλοι.
3. Δύο Πατριαρχικά Σιγγίλια: του Πατριάρχη Καλλίνικου (1690) και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ (1797), και το Αρχείο Παρθενίου Περίδη.
4. Άμφια: Του Κτήτορα Βενεδίκτου, Επισκόπων- Αδελφών της Μονής, Επισκόπων Κισάμου – Σελίνου, και άλλων αδελφών.
5. Εκκλησιαστικά Σκεύη: Πολύτιμοι Σταυροί, ασημένια Ευαγγέλια, Δισκοπότηρα, Επιστήθιοι Σταυροί, Εξαπτέρυγα, Λειψανοθήκες με Ιερά λείψανα κ.λπ.
,
,
,
Στοιχεία Επικοινωνίας:
Ταχ. Διεύθυνσις: Κολυμπάρι Κισάμου Τ.Κ. 73006
Τηλ.: 28240-22281
